Śmiech i poczucie humoru – mechanizm obronny i inne psychologiczne aspekty

Spis treści:

1. Humor w ujęciu psychologicznym
2. Śmiech jako mechanizm obronny
3. Ciekawostki na temat śmiechu i poczucia humoru

Humor w ujęciu psychologicznym

Humor to złożony fenomen, na który składają się elementy poznawcze, behawioralne, psychofizjologiczne oraz społeczne. Obszar poznawczy wiąże się z wychwytywaniem subtelnych komunikatów i działaniem w ramach paradoksu zabawy. Jest to sytuacja, gdy osoba dąży do przyjemności, kierując się jak najmniejszym oporem, ale jednocześnie podporządkowuje się zasadom. Część emocjonalna wiąże się z odczuwaniem przyjemnych emocji, obszar psychofizjologii to zmiany w poziomie hormonów, np. kortyzolu i epinefryny, a na poziomie społecznym humor odgrywa kluczową rolę w komunikacji.

Poczucie humoru jest związane z humorem, jednak jest to odrębny konstrukt odnoszący się do indywidualnych różnic w obszarze zachowania, doświadczenia, uczuć, postaw oraz zdolności do rozbawienia, śmiechu i żartobliwości. Dodatkowo należy uwzględnić poszczególne komponenty:

• poznawcze – zdolność do tworzenia, rozumienia, zapamiętywania i powtarzania żartów;
• estetyczne – docenianie humoru, czerpanie przyjemności z określonych żartów;
• nawykowego wzorca zachowania – częste śmianie się, opowiadanie dowcipów oraz zabawianie innych osób, śmiania się z cudzych dowcipów.
   

Śmiech jako mechanizm obronny

Poza przyjemną rolą humoru, może on też pomagać w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami. Niektórzy w odpowiedzi na stresujące wydarzenie mogą zacząć się niekontrolowanie śmiać, za to inni wyśmiewać tę sytuację, obracając ją w żart. To typowe przykłady wykorzystania humoru i śmiechu jako psychologicznego mechanizmu obronnego. Jego wystąpienie nie powinno być traktowane jako problem wymagający pracy – ludzka psychika wykorzystuje różne mechanizmy, które mają za zadanie obronić nas przed różnymi zagrożeniami. To naturalna reakcja organizmu.

Wykorzystywanie śmiechu do obrony powinno mieć jednak swoje granice. Kiedy pojawia się to przy okazji każdego trudnego doświadczenia, może to wskazywać na niewystarczające strategie, które nie prowadzą do trwałego rozwiązania problemu. Obśmiewanie staje się więc nieadaptacyjnym sposobem na przetrwanie niekomfortowej sytuacji. W takim momencie warto skorzystać z pomocy innych, żeby przy ich wsparciu poradzić sobie ze stresorem.

Ciekawostki na temat śmiechu i poczucia humoru

Śmiech ma także znaczenie w wielu innych aspektach funkcjonowania.

• Śmiech jako sposób na ból. Badania potwierdzają, że śmiech (i wszystkie formy wesołości) mogą odwracać uwagę, co prowadzi do zwiększenia tolerancji na ból. Jednak inne sposoby – niewykorzystujące elementu humorystycznego – wykazują podobny poziom w redukcji bólu. W przypadku dzieci przebywających w szpitalu, kontakt z klaunami przekłada się na obniżenie poziomu lęku oraz stresu.
   
• Żarty i śmianie się wzmacniają więzi. Społeczne interakcje wiele zyskują dzięki poczuciu humoru. Sprzyjają one budowaniu relacji oraz stanowią technikę ułatwiającą komunikację. Dowcip może rozładować napiętą sytuację i w bezpieczny sposób przełamać opór.
   
• Różne rodzaje żartów aktywują inne części mózgu. Badania z użyciem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego wskazują, że łaskotanie wiąże się z wyższą aktywnością w obrębie przyśrodkowej kory przedczołowej, natomiast żarty z zabarwieniem emocjonalnym przekładają się na zwiększoną aktywność prawego górnego zakrętu skroniowego.
   
• Czarny humor może być specyficzną formą radzenia sobie ze stresem. Dotyczy to szczególnie osób pracujących w zawodach związanych ze zdrowiem i życiem – codzienne narażenie się na często ekstremalne doświadczenia tworzy potrzebę radzenia sobie z nimi.