05 kwietnia 2023
Odwodnienie organizmu u osób starszych
Bez wody człowiek może przeżyć od 4 do 7 dni w zależności od stanu zdrowia, wieku, płci i innych indywidualnych predyspozycji. Bez jedzenia jesteśmy w stanie przeżyć około 30 dni. Bez wątpienia woda jest nam niezbędna nie tylko do życia, ale także prawidłowego funkcjonowania.
Spis treści
Ryzyko odwodnienia u seniorów jest znacznie wyższe
Wraz z wiekiem obniża się całkowita zawartość wody w naszym organizmie. Spadek ten wiąże się z ubytkiem beztłuszczowej masy ciała. U seniorów zawartość wody wynosi około 45-50% masy ciała. Podczas starzenia zachodzą zmiany bilansu wodno-elektrolitowego, dlatego też odwodnienie ustroju zakwalifikowano do jednego z najczęstszych powodów hospitalizacji pacjentów geriatrycznych.
Główne przyczyny odwodnienia u seniorów to:
- fizjologicznie osłabione odczuwanie pragnienia,
- zmiany hormonalne,
- mniejsze zdolności oszczędzania wody w organizmie,
- nieprawidłowa farmakoterapia (np. nadużywanie leków moczopędnych),
- choroby układu moczowego (np. nietrzymanie moczu),
- choroby zmniejszające ilość przyjmowanych płynów oraz posiłków (demencja, depresja, choroba Alzheimera, zaburzenia połykania),
- stosowanie leków i suplementów wpływających na gospodarkę wodno-elektrolitową (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, sole litu, leki na depresję i zaparcia).
Zapotrzebowanie na wodę – ile pić?
W warunkach fizjologicznych ważna jest równowaga między ilością pobieranej wody a ilością wody wydalanej z organizmu. Dzienne zapotrzebowanie wynosi od 25 – 35 ml wody na kilogram masy ciała. Ostatecznie zalecane dzienne spożycie wody zależy od wielu czynników:
- płci,
- aktywności fizycznej,
- temperatury i wilgotności powietrza,
- współistniejących chorób i stanu zdrowia,
- stosowanej farmakoterapii.
Ogólne zalecenia żywieniowe Instytutu Żywności i Żywienia dla osób dorosłych, (dotyczą również osób w podeszłym wieku) zalecają spożycie 2000 ml płynów dla kobiet oraz 2500 ml dla mężczyzn. Są to ilości uwzględniające wodę w postaci zarówno płynów, jak i pokarmów. Warto pamiętać, że dobrym źródłem wody w naszej diecie są również zupy, napoje mleczne i ich roślinne odpowiedniki, świeże warzywa i owoce.
Średnie zapotrzebowanie na wodę = MASA CIAŁA (kg) X 30 (ml)
Pragnienie to pierwszy objaw odwodnienia
Nasz organizm jest w stanie przeżyć około 4 dni bez dostarczania wody. To świadczy o tym, jak wiele procesów w naszym ciele jest od niej zależne. Często jednak kierujemy się jedynie ochotą na wypicie wody, podczas gdy pragnienie jest już objawem odwodnienia.
Główne objawy odwodnienia organizmu to:
- uczucie pragnienia, suchość w jamie ustnej,
- uczucie osłabienia,
- osłabienie elastyczności skóry, suchość w okolicach pachwinowych i pachowych,
- obniżenie ciśnienia tętniczego w pozycji stojącej, tachykardia,
- zmniejszenie napięcia gałek ocznych, zaburzenia widzenia,
- ból i zawroty głowy,
- zaparcia.
Pamiętaj, że odwodnienie:
- około 2% masy ciała wpływa niekorzystnie na wydolność fizyczną;
- wynoszące 5-8% może wpływać na zaburzenia stanu psychicznego człowieka;
- na poziomie 20% może doprowadzić do zgonu.
Fakty i mity na temat wody
- Woda smakowa jest równie dobra co zwykła woda.
MIT! Wody smakowe to napoje, które są przepełnione cukrem lub syropem glukozowo-fruktozowym oraz aromatami. Bliżej im do popularnych gazowanych, kolorowych napojów niż zwykłej wody mineralnej, dlatego nie są polecane w codziennej diecie. Smakową wodę warto przygotować samemu z dodatkiem owoców, świeżych listków mięty, bazylii lub innych ulubionych ziół.
- Wszystkie wody butelkowane są takie same.
MIT! Wody butelkowane dzielimy na źródlane, mineralne oraz lecznicze. Warto zwracać uwagę na etykiety i wybierać wody pod względem zapotrzebowania na konkretne składniki mineralne. Na sklepowych półkach możemy znaleźć wody niskosodowe, z dużą zawartością wapnia czy też magnezu. Warto jednak pamiętać, że spożycie wód leczniczych powinno być zawsze poprzedzone konsultacją z lekarzem. Nie można przekraczać ich zalecanego spożycia, ponieważ nadmiar składników mineralnych może być dla nas szkodliwy.
- Duża ilość wypijanej wody wypłukuje składniki mineralne z organizmu.
MIT i FAKT! Naturalne wody źródlane i mineralne nadają się do codziennego picia. Nie doprowadzą do wypłukiwania składników mineralnych z naszego organizmu, przy rozsądnych ilościach spożycia. Przewodnienie, które obserwuje się dość rzadko, jest zazwyczaj związane z dużą nadwyżką wypijanych płynów w krótkim czasie. Może dotyczyć maratończyków, wyczynowych sportowców, osób eksperymentujących z dietami cud lub u osób z towarzyszącymi chorobami. Zatrucie wodne nie jest proste do osiągnięcia w normalnych okolicznościach i przy zdrowych nawykach żywieniowych. Jeśli nie masz pewności, czy ilość i jakość wypijanych płynów jest odpowiednia, skonsultuj to z dietetykiem.
- Kawa odwadnia organizm.
MIT! Co prawda kawa może zwiększać ilość wydalanego moczu, ale pita w rozsądnych ilościach nie doprowadza do odwodnienia. Warto jednak pamiętać, aby nie przesadzić z jej spożyciem, ponieważ nadmiar kofeiny może być już niebezpieczny. W Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej zalecana ilość kawy to 3-5 filiżanek espresso. Ostateczna rekomendacja jest zależna od naszej osobniczej tolerancji i współistniejących chorób. Oczywiście kawa nie powinna być naszym jedynym źródłem płynów w ciągu dnia.
6 prostych sposobów na zwiększenie ilości wypijanej wody
- Przygotuj dzbanek z wodą każdego dnia. Staraj się, aby był na widoku, dzięki czemu łatwiej będzie Ci pamiętać o tym, aby się napić.
- Do wody dodaj świeżą miętę, kawałki truskawek lub pomarańczy. Apetyczny wygląd i zapach będzie zachęcał do częstszego picia.
- Użyj aplikacji na telefon, która przypomina, aby sięgnąć po kolejną szklankę wody.
- Prowadź dzienniczek bilansu wody. Zapisuj, ile szklanek wypijasz w ciągu dnia, aby mieć kontrolę ilości i jakości wybieranych płynów.
- Staraj się pić małymi łykami, rozłóż ilość wypijanej wody na cały dzień.
- Zabieraj ze sobą butelkę wody, gdy wychodzisz z domu. Dostępne wielorazowe butelki filtrujące mieszczą się bez problemu w torebce lub plecaku.
Źródła
- Chmura A. i wsp. Czynniki ryzyka występowania odwodnienia wśród osób starszych.
- Dymarska E., Janczar-Smuga M., Woda jako niezbędny składnik pokarmowy w żywieniu osób w podeszłym wieku. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2016, nr 461.
- Gancarek J. i wsp. Proces starzenia i jego aspekty. Zaburzenia odżywiania., 2020.
- Jośko-Ochojska J. i wsp. Odwodnienie osób w podeszłym wieku jako problem zdrowia publicznego., Hygeia Public Health, 2014, nr 49.4, s. 712-717.
- Mziray M. i wsp., Woda istotnym składnikiem pokarmowym diety osób w wieku podeszłym. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2017, nr 98.2, s. 118-124.
- Bieniek D. i wsp. The problem of dehydration among in older people. Problem odwodnienia wśród osób starszych. Gerontologia Polska, 2019, nr 3.