Dieta planetarna – żywieniowa szansa dla planety

Dietetyk kliniczny

Wzrastająca liczba ludności oraz coraz większe zapotrzebowanie na żywność przy aktualnych preferencjach żywieniowych mogą doprowadzić do katastrofy klimatycznej. Branża rolno-spożywcza jest odpowiedzialna za około 37% globalnej emisji gazów cieplarnianych. Narastający konsumpcjonizm wymusza wprowadzanie zmian w systemie żywieniowym, a odpowiedzią na te problemy może być dieta planetarna. Jakie ma założenia i czy faktycznie jest w stanie złagodzić destrukcyjne zmiany planety?

Spis treści:

1. Dieta planetarna a wpływ na zdrowie

2. Założenia diety planetarnej

3. Ograniczenie mięsa, a dobro planety

4. Ślad węglowy — od pola do stołu

5. Opakowania żywności

6. Marnowanie żywności

7. Globalne ocieplenie zaczyna się na talerzu – dieta planetarna w praktyce

Dieta planetarna a wpływ na zdrowie

Wysoka emisja gazów cieplarnianych, duże zużycie wody słodkiej, wylesianie oraz transport żywności to tylko niektóre z przyczyn degradowania naszej planety. Wysoką cenę za niezrównoważony system produkcji żywności zapłaci nie tylko środowisko, ale również przyszłe pokolenia. Modyfikacje żywieniowe, np. mniejsze spożycie produktów pochodzenia zwierzęcego na rzecz roślinnego menu, mogą zmniejszyć problem nadwagi, otyłości, chorób układu krążenia, cukrzycy, nowotworów oraz innych chorób cywilizacyjnych. To zmiany, które mogą uratować człowieka i planetę.

Założenia diety planetarnej

Specjaliści w raporcie „Diets for a better future” przewidują, że do roku 2050 roku nastąpi podwojenie emisji gazów cieplarnianych powstałych podczas produkcji żywności. Mają na to wpływ nasze nawyki i preferencje żywieniowe. Założenia diety planetarnej wskazują, jakie zmiany należy wprowadzić, aby przeciwdziałać temu zjawisku.

Zmiany, które powinniśmy wprowadzić to:

ograniczenie o co najmniej połowę konsumpcji czerwonego mięsa — głównym źródłem białka powinny być produkty pochodzenia roślinnego,
dwukrotne zwiększenie spożycia roślin strączkowych, orzechów, owoców i warzyw,
zmniejszenie o co najmniej połowę ilości spożywanego cukru,
realizowanie 35% dziennego zapotrzebowania energetycznego poprzez spożycie produktów pełnoziarnistych i roślin bulwiastych.

Ograniczenie mięsa, a dobro planety

Hodowla zwierząt związana jest ze znacząco większą emisją gazów cieplarnianych i zużyciem wody słodkiej w porównaniu do uprawy roślin. Największą emisją charakteryzuje się kolejno hodowla bydła, trzody chlewnej i kurczaków, bawołów, małych przeżuwaczy i pozostałego drobiu. Przeciętne spożycie mięsa w Polsce to około 1500 g tygodniowo, podczas gdy dieta planetarna zakłada do 300 g/tydzień. Ograniczenie mięsa w diecie, szczególnie czerwonego, przyczyni się nie tylko do ograniczenia nadmiernej eksploatacji środowiska, ale również wpłynie pozytywnie na zdrowie społeczeństwa.

Czy wiesz, że do produkcji 150 g burgera wołowego potrzebne jest zużycie około 2350 litrów wody (odpowiednik 15 kąpieli w wannie), podczas gdy produkcja tej samej porcji burgera z roślin strączkowych potrzebuje około 158 litrów (odpowiednik 1 kąpieli w wannie)?

Ślad węglowy — od pola do stołu

Wskaźnik śladu węglowego (ang. Carbon Footprint – CF), to całkowita ilość emisji gazów cieplarnianych wyrażona w ekwiwalentach dwutlenku węgla (CO2). Uwzględnia produkt, proces wytworzenia, usługi oraz składowanie i unieszkodliwianie. To taki „eko-odcisk” danego produktu, który musi przejść drogę od pola do stołu. Szacunkowe dane pokazują, że łączna emisja gazów cieplarnianych podczas produkcji:

1 kg mięsa wołowego to ponad 13 000 g CO2,
1 kg mięsa drobiowego - 3500 g CO2,
1 kg produktów piekarskich - 800 g CO2,
1 kg owoców (jabłka, truskawki) - 600 g CO2.

Czy wiesz, że ślad węglowy jagnięciny jest około 44 razy większy, niż ślad węglowy soczewicy?

Opakowania żywności

Opakowanie żywności i jego materiał również mają niemały wpływ na emisję gazów cieplarnianych. Największą emisyjnością charakteryzują się kolejno: puszki metalowe, torby papierowe i kartony, opakowania plastikowe. Najmniejszą zaś opakowania szklane, które mogą być wykorzystywane ponownie. Warto ograniczać użycie plastikowych toreb, kupować produkty na wagę oraz zabierać ze sobą swoje opakowania.

Marnowanie żywności

Globalnie, aż 30% wyprodukowanej żywności ląduje w koszu. Przynosi to ogromne straty finansowe oraz środowiskowe. Marnowanie jedzenia odpowiada za około 24% wszystkich emitowanych gazów cieplarnianych, a przeciętny Polak marnuje w ciągu roku około 235 kg żywności. Warto zatem rozsądnie podchodzić do codziennych zakupów i planowania posiłków.

Czy wiesz, że na trzy torby z jedzeniem, które przynosimy ze sklepu, prawdopodobnie jedna trafi na śmietnik?

Globalne ocieplenie zaczyna się na talerzu – dieta planetarna w praktyce

Dieta planetarna opiera swoje założenia na zrównoważonym rozwoju. Ma on zapewnić realizację potrzeb obecnej generacji bez naruszania potrzeb następnych pokoleń. Zmiany w nawykach i preferencjach żywieniowych mogą to załagodzić.

Zmiany w diecie dla dobra zdrowia i planety:

połowę swojego talerza wypełniaj warzywami i owocami;
zredukuj ilość mięsa z diety (szczególnie jagnięciny i wołowiny) do około 100 g na porcję;
zaplanuj dni bezmięsne w tygodniu;
wybieraj częściej białko roślinne z fasoli, soczewicy, ciecierzycy, orzechów i nasion;
zacznij wprowadzać zmiany w porcjach — zmniejsz ilość mięsa w zwyczajowych daniach uzupełniając go roślinami strączkowymi (np. użyj połowy porcji mięsa i dodaj fasolę do tradycyjnego makaronu);
jeśli wybierasz mięsne dania, staraj się wybierać te o niższej emisyjności gazów tzn. drób, jajka i okazjonalnie wieprzowinę;
część produktów nabiałowych możesz spróbować zamienić na ich roślinne zamienniki na bazie napoju owsianego, kokosowego itp.;
staraj się dodawać warzywa do każdego posiłku;
wybieraj sezonowe i lokalne produkty;
podczas zakupów zabieraj swoją torbę, wybieraj niepakowane warzywa i owoce oraz unikaj zbędnych foli;
ogranicz w diecie dania wysokoprzetworzone – korzystaj ze świeżych produktów, zamrażaj i planuj z listą posiłki;
ogranicz kupowanie plastiku, filtruj wodę w domu, zabieraj wielorazową butelkę ze sobą, jeśli masz dobre źródło, pij wodę z kranu;
szukaj oznaczeń na opakowaniach z certyfikatem Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade) i Zrównoważonego Połowu Ryb (MSC).

Podziel się artykułem nafacebook twitter

Źródła

Kucharska A. i wsp., Niezrównoważony sposób żywienia zagrożeniem zdrowotnym współczesnego świata–czy dieta planetarna jest rozwiązaniem?, Prawdy i półprawdy w żywieniu człowieka, nr 169.
Zarczuk J., Klepacki B., Ślad węglowy w sektorze rolno-spożywczym i konsumpcji żywności, Ekonomika i Organizacja Logistyki, 2021, nr 6.2, s.73-82.
Healthy Diets From Sustainable Food Systems. Food Planet Health. Summary Report of the EAT-Lancet Commission, [online], [dostęp 22.03.2023] https://eatforum.org/eat-lancet-commission/
Eating for 2 degrees new and updated livewell plates - Summary report, Revised edition, [online], [dostęp 22.03.2023], https://www.wwf.org.uk/what-we-do/livewell
Halicka E., Szczebyło E., Dieta planetarna - czas na zdrową równowagę!, Wszechnica żywieniowa, [online], [dostęp 22.03.2023], www.youtube.com/watch?v=tnucud1Qun0&t=2528s
EUFIC, 9 practical tips for healthy and sustainable diet, 2018, [online], [dostęp 23.03.2023], https://www.eufic.org/en/food-production/article/practical-tips-for-a-healthy-and-sustainable-diet

Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej. Celem materiału jest promocja zdrowia i profilaktyki chorób. Pamiętaj, że proces leczenia powinien być dostosowywany do indywidualnej sytuacji pacjenta. Jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy, skonsultuj je z lekarzem.