Aktywność fizyczna po operacji endoprotezoplastyki stawu biodrowego – klucz do zdrowego powrotu do sprawności
Spis treści
- Rodzaje endoprotezoplastyki biodra
- Różnice w możliwościach uprawiania aktywności fizycznej
- Wpływ dostępu operacyjnego na aktywność fizyczną
- Aktywność fizyczna z endoprotezą? To możliwe!
Rodzaje endoprotezoplastyki biodra
Endoprotezoplastyka połowicza (hemiartroplastyka)
Potocznie nazywana także protezą bipolarną. Ta metoda polega na wymianie tylko jednej części stawu biodrowego – głowy kości udowej. Jest często stosowana u starszych pacjentów ze złamaniami szyjki kości udowej, już przed złamaniem mało wymagających ruchowo. Uznawana jest za operację szybszą, łatwiejszą i wiążącą się z mniejszą utratą krwi śródoperacyjnie – co jest istotne w przypadku operowania osób starszych, obciążonych chorobami przewlekłymi. Jednocześnie ma dużo ograniczeń pooperacyjnych, pozwala tylko na lekką aktywność pooperacyjną. Doświadczony chirurg zazwyczaj potrafi wykonać protezoplastykę całkowitą w porównywalnym czasie i z porównywalną utratą krwi, co mniej doświadczony operator protezoplastykę połowiczą.
Kapoplastyka stawu biodrowego (hip resurfacing)
Bezpośrednio po wprowadzeniu pierwszych protez tego typu technika przeżywała prawdziwy boom. Z czasem okazało się, że wymaga starannego zakwalifikowania i wyselekcjonowania pacjentów z uwagi na tzw. szkodę metalową i konieczność monitorowania poziomu jonów metali we krwi. Jest przeciwwskazana dla kobiet i osób w podeszłym wieku. Natomiast u młodych, aktywnych fizycznie mężczyzn pozwala na absolutnie największy stopień aktywności fizycznej po operacji. W maksymalnym stopniu zachowuje naturalną anatomię stawu biodrowego. Obecnie jest wykonywana przez kilku chirurgów w Polsce. Warto wspomnieć, że Andy Murray, światowej sławy tenisista, po operacji kapoplastyki biodra z powodzeniem kontynuuje rywalizację na największych kortach świata.
Całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego (THA)
Całkowita wymiana stawu biodrowego obejmuje zarówno panewkę, jak i głowę kości udowej. Jest to najczęściej stosowana metoda, odpowiednia dla pacjentów z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową stawów. Do dyspozycji mamy tu ogromny wachlarz implantów – ich kształtów i metod osadzenia, technik operacyjnych (dostępów), metod artykulacji (dwumobilna lub standardowa). Każdorazowo chirurg indywidualnie według potrzeb pacjenta i swoich umiejętności dobiera technikę i rodzaj implantu.
Różnice w możliwościach uprawiania aktywności fizycznej
Sport po hemiartroplastyce
Hemiartroplastyka zazwyczaj umożliwia pacjentom powrót do podstawowej aktywności fizycznej. Ze względu na ograniczoną wymianę stawu, pacjenci mogą doświadczyć pewnych ograniczeń w zakresie intensywnych ćwiczeń. W rzeczywistości rzadko jest to realny problem, bowiem jest to operacja z wyboru dla osób w podeszłym wieku po złamaniu szyjki kości udowej, którzy jeszcze przed urazem poruszali się samodzielnie, ale bez nadmiernej aktywności i chcą zachować ten niski poziom mobilności sprzed urazu. Rekomendowane są spokojne spacery, jazda na rowerze stacjonarnym i ćwiczenia wzmacniające mięśnie.
Sport po kapoplastyce
Kapoplastyka stawu biodrowego pozwala na większą swobodę w wyborze aktywności fizycznej. Pacjenci po tej operacji mogą wracać do bardzo dynamicznych sportów, takich jak bieganie czy tenis. W badaniach stwierdzono, że pacjenci są w stanie wykonywać aktywności o wyższej intensywności, co jest związane z zachowaniem możliwie niezmienionej anatomii stawu.
Sport po całkowitej endoprotezoplastyce stawu biodrowego
Całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego (THA) umożliwia znaczną poprawę jakości życia i funkcji stawu. Pacjenci mogą wracać do umiarkowanych aktywności fizycznych, takich jak pływanie, nordic walking czy jazda na rowerze. Warto jednak unikać sportów kontaktowych i aktywności o wysokim ryzyku upadków, w związku z ryzykiem zwichnięcia endoprotezy. Każdy pacjent po operacji THA powinien być w ramach rehabilitacji zaznajomiony z zasadami profilaktyki antyluksacyjnej – jakich ruchów i aktywności uniknąć, aby nie dopuścić do zwichnięcia endoprotezy.
Wpływ dostępu operacyjnego na aktywność fizyczną
W przypadku całkowitej endoprotezy stawu biodrowego mamy do dyspozycji różne dostępy operacyjne. Różne techniki operacyjne mogą wpływać na tempo i jakość powrotu do aktywności fizycznej. Dwa najpopularniejsze to dostęp przedni (DAA) i dostęp tylny/tylno-boczny (PA).
- Dostęp przedni (DAA) zyskuje na popularności. We wczesnym okresie pooperacyjnym zazwyczaj wiąże się z mniejszymi dolegliwościami bólowymi i nieznacznie szybszym powrotem do pełnej aktywności. W dłuższej perspektywie nie wykazuje istotnych różnic wobec dostępu PA. Jest to dostęp trudniejszy, wymagający od operatora większej sprawności technicznej. Z uwagi na zachowanie rotatorów zewnętrznych wiąże się ze względnie niskim ryzykiem zwichnięć: 0-1,8% (0,5% u doświadczonych chirurgów w dużych ośrodkach).
- Dostęp tylno-boczny (PA) to zdecydowanie najpopularniejszy obecnie rodzaj dostępu. Umożliwia szeroki wgląd w staw. Może wiązać się z nieznacznie dłuższym (o kilka tygodni) okresem rekonwalescencji i nieznacznie większymi ograniczeniami w początkowej fazie powrotu do ruchu. W dłuższej perspektywie nie wykazuje istotnych różnic wobec dostępu DAA. Z uwagi na ogromną popularność i wykorzystywanie tego dostępu często przez mniej doświadczonych operatorów, ogólna częstość zwichnięć waha się w zakresie 0-4,7%. Natomiast w przypadku wykonania operacji przez doświadczonego operatora, wraz z jednoczasową rekonstrukcją rotatorów zewnętrznych, częstość zwichnięć według dostępnej literatury spada do 0,5% – jest zatem porównywalna z dostępem DAA. Warto dodać, że operacje rewizyjne (np. tzw. wymiana protezy) wykonuje się zawsze z użyciem właśnie tego dostępu.
Aktywność fizyczna z endoprotezą? To możliwe!
Aktywność fizyczna po operacji endoprotezoplastyki stawu biodrowego jest kluczowa dla powrotu do pełnej sprawności i poprawy jakości życia. Rodzaj zastosowanej protezy oraz technika operacyjna mają istotny wpływ na możliwości uprawiania sportów i ćwiczeń.
Najważniejsze przesłanie tego artykułu, z jakim chciałbym Was zostawić to: jeśli nie robiliście akrobacji przed protezą, nie zaczniecie ich nagle robić dzięki protezie.
To proteza ma być dopasowana do Waszego poziomu aktywności, aby umożliwić maksymalnie zbliżony poziom aktywności do okresu przedoperacyjnego przy zwiększonym komforcie i braku bólu. Dlatego tak ważne jest, aby każdy pacjent konsultował swoje plany dotyczące aktywności fizycznej z ortopedą, żeby lekarz mógł trafnie zaplanować zabieg i dostosować go do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta.
Źródła
- Uesugi Y., Makimoto K., Fujita K. et al., Validity and responsiveness of the Oxford hip score in a prospective study with Japanese total hip arthroplasty patients, J Orthop Sci, 2009.
- Naal F.D., Impellizzeri F.M., Von Eisenhart-Rothe R. et al., Reproducibility, validity, and responsiveness of the hip outcome score in patients with end-stage hip osteoarthritis, Arthritis Care Res, 2012.
- Miller L.E., Gondusky J.S., Bhattacharyya S., Kamath A.F., Boettner F., Wright J., Does Surgical Approach Affect Outcomes in Total Hip Arthroplasty Through 90 Days of Follow-Up? A Systematic Review with Meta-Analysis, J Arthroplasty, 2022.
- Cureus, Approaches for Total Hip Arthroplasty: A Systematic Review, Cureus, 2021.
- Nash W., Harris A., The Dorr type and cortical thickness index of the proximal femur for predicting peri-operative complications during hemiarthroplasty, J Orthop Surg, 2014.
- Brumat P., Pompe B., Antolič V., Mavčič B., The impact of canal flare index on leg length discrepancy after total hip arthroplasty, Arch Orthop Trauma Surg, 2018.
- Harada S., Hamai S., Motomura G. et al., Evaluation of optimal implant alignment in total hip arthroplasty based on postoperative range of motion simulation, Clin Biomech, 2022.
- Ukai T., Ebihara G., Omura H., Watanabe M., Evaluation of muscle volume and degeneration after total hip arthroplasty: a comparison of the posterolateral approach and the anterolateral supine approach, J Orthop Surg Res, 2021.
- Nakashima Y., Hirata M., Akiyama M. et al., Combined anteversion technique reduced the dislocation in cementless total hip arthroplasty, Int Orthop, 2014.
- Jeldi A.J., Deakin A.H., Allen D.J. et al., Total hip arthroplasty improves pain and function but not physical activity, J Arthroplasty, 2017.
- Kunutsor S.K. et al., Risk factors for dislocation after primary total hip replacement: a systematic review and meta-analysis, Lancet, 2022.
- Palazzuolo M. et al., Resurfacing Hip Arthroplasty Is a Safe and Effective Alternative to Total Hip Arthroplasty in Young Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis, Journal of clinical medicine vol. 12, 2023.