07 września 2023
Toksyczna męskość w ujęciu psychologicznym
Coraz częściej mówi się o zjawisku toksycznej męskości (toxic masculinity), która negatywnie wpływa na zdrowie psychiczne wielu mężczyzn. Niezależnie od tych dyskusji, niepodważalnie część działań i opinii ma bezpośredni wpływ na dobrostan mężczyzn.
Spis treści:
- Czym jest toksyczna męskość?
- Męskość jako czynnik wpływający na zdrowie psychiczne
- Jak dbać o siebie i budować pozytywny obraz własnej osoby?
- Toksyczna męskość w ujęciu psychologicznym. Podsumowanie
- Gdzie szukać pomocy?
Czym jest toksyczna męskość?
O toksycznej męskości prawdopodobnie najwięcej mówi się w medialnych i internetowych dyskusjach. W perspektywie badań naukowych w latach 1990-2015, rocznie wydawano średnio dwadzieścia publikacji w tym temacie. Od 2016 roku widać wyraźny wzrost liczby opublikowanych artykułów naukowych, jednak po 2017 roku nastąpił gwałtowny wzrost (wyrażany w tysiącach) opisów toksycznej męskości, szczególnie przez źródła niebędące związane z nauką i życiem akademickim.
Istnieje wiele spojrzeń na "toksyczną męskość", które dotyczą odniesienia do norm kulturowych oraz społecznych. Należy wyraźnie zaznaczyć, że potoczne rozumienie może nie być tożsame z ujęciem psychologicznym, które odnosi się do zachowań destrukcyjnych.
Definicja naukowa "toksycznej męskości" nie stanowi psychologicznego aksjomatu. Według części badaczy, jest to zjawisko powszechne i łatwo definiowalne. Popularna definicja opisuje ją jako: "konstelację społecznie regresywnych (męskich) cech, które służą wspieraniu dominacji, dewaluacji kobiet, homofobii i bezmyślnej przemocy" (Kupers, 2005, s. 71). Jednocześnie, termin "toksycznej męskości", jak i samo istnienie zjawiska, jest kwestionowane przez część badaczy. Zwracają oni uwagę na niewystarczające zdefiniowanie pojęcia samej męskości lub wykorzystywania definicji nieakademickich, skłonność do przedmiotowego traktowania mężczyzn bez zwrócenia uwagi na ich sprawczość, emocje, refleksyjność, pełnionę rolę społeczną. Dodatkowo podkreślają rolę mediów, które wpływają na kształtowanie się postaw prozdrowotnych, a niekoniecznie zawsze odnoszą się do badań i wiedzy ekspertów.
Męskość jako czynnik wpływający na zdrowie psychiczne
Metaanaliza (czyli badanie podsumowujące wyniki wielu badań) potwierdziła związek pomiędzy konformizmem względem norm męskości a pogorszeniem zdrowia psychicznego. Ciekawą zależność potwierdzono również w przypadku popierania norm męskości oraz mniejszej skłonności do szukania pomocy psychologicznej w sytuacji, gdy mężczyźni nie ukończyli studiów wyższych.
Mówiąc o związkach męskości ze zdrowiem psychicznym, warto skupić się na jej poszczególnych wymiarach. Popieranie idei samowystarczalności oraz poczucia władzy nad kobietami, w przypadku związków heteroseksualnych, może wiązać się z problemami w bliskich relacjach z kobietami. Postrzeganie męskości poprzez pryzmat pracy nie wiąże się ze zdrowiem psychicznym. W przypadku skłonności do podejmowania ryzyka, występuje jednocześnie negatywny i pozytywny związek. Badacze wskazują, że skłonność do ryzyka może wiązać się z podejmowaniem aktywności, które bezpośrednio przyczyniają się do pogorszenia stanu mentalnego, jednak z drugiej strony są one także bardziej otwarte na nowe doświadczenia, co może wiązać się z okazjami do wsparcia samego siebie (np. poprzez zaangażowanie się w nowe hobby).
Bardzo często przywołuje się także kwestię dużo większej ilości zgonów z powodu samobójstwa w przypadku mężczyzn niż kobiet. Mężczyzn również częściej się postrzega jako osoby nadużywające substancji psychoaktywnych.
Jak dbać o siebie i budować pozytywny obraz własnej osoby?
Mężczyźni, ale także wszystkie osoby, mogą wspierać budowanie pozytywnego obrazu siebie, niezależnie od wieku i etapu rozwojowego. Warto propagować poniższe wskazówki oraz stosować je we własnym życiu.
- Męskość to konstrukt zbudowany w oparciu o normy kulturowe, społeczne i kontekstualne. Warto zdawać sobie sprawę z tego, jak wiele różnych definicji męskości jest obecnych w naszym życiu oraz to, jak mogą się one zmieniać na przestrzeni lat. Służy to budowaniu pozytywnego obrazu własnej męskości, która może nie być tożsama z najpopularniejszą obecnie wersją.
- Mężczyźni i chłopcy integrują wiele aspektów i ról w ramach swojej tożsamości przez całe życie. Wiąże się to z identyfikacją, a także ze zrozumiem wielu obszarów: specjalnych potrzeb edukacyjnych, rozwojowych, zawodowych czy związanych z potrzebami społeczności mniejszości seksualnych. Wiąże się to np. ze zrozumieniem roli służby wojskowej i konsekwencji wynikających z bycia weteranem.
- Zdrowe relacje między mężczyznami a chłopcami. Zdrowe relacje oparte są na fundamentach złożonych z wzajemnego szacunku, emocjonalnej intymności, dzieleniem się i wzajemnością. Zdrowa relacja z ojcem i dziadkiem, oparta na zaufaniu, poczuciu bezpieczeństwa i emocjonalnej dostępności. Wspiera prawidłowy rozwój emocjonalny chłopców.
- Pozytywne zaangażowanie ojców. Zaangażowanie w wychowanie dzieci i komunikacja włączająca przynoszą korzyści ojcom, dzieciom oraz całym rodzinom. Mężczyźni powinni także korzystać z przysługujących im prawom i ułatwieniom, np. urlopu ojcowskiego.
Toksyczna męskość w ujęciu psychologicznym. Podsumowanie
Każdy z nas powinien powiedzieć: "Jestem z siebie dumny!". Mężczyźni i chłopcy nie powinni martwić się, że ktoś uzna ich za mało męskich. Płacz, mówienie o swoich emocjach i trudnościach, zajmowanie się domem, a także dziećmi, czy po prostu podarowanie sobie prawa do tego, że coś w danym momencie życia mi się nie udało. Te wszystkie elementy nie stoją na przeszkodzie w byciu prawdziwym mężczyzną. A jeśli doświadczasz trudności, zawsze możesz porozmawiać z psychologiem, który pomoże ci w poradzeniu sobie.
Gdzie szukać pomocy?
Jeżeli doświadczasz kryzysu psychicznego, pomoc możesz uzyskać w jednym z poniższych miejsc.
- Kryzysowy telefon zaufania: 116 123
- Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111
- Telefoniczne Centrum Wsparcia: 800 70 2222
- Życie warte jest rozmowy: zwjr.pl
- W sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia: 112
Źródła
- American Psychological Association, Boys and Men Guidelines Group. (2018). APA guidelines for psychological practice with boys and men. Retrieved from http://www.apa.org/about/policy/psychological-practice-boys-men-guidelines.pdf/.
- Harrington, C. (2020). What is “toxic masculinity” and why does it matter? Men and Masculinities, 24(2), 345–352. https://doi.org/10.1177/1097184x20943254/.
- Ingram, K. M., Davis, J. P., Espelage, D. L., Hatchel, T., Merrin, G. J., Valido, A., & Torgal, C. (2019). Longitudinal associations between features of toxic masculinity and bystander willingness to intervene in bullying among middle school boys. Journal of School Psychology, 77, pp. 139–151). https://doi.org/10.1016/j.jsp.2019.10.007/.
- Kupers, T. A. (2005). Toxic masculinity as a barrier to mental health treatment in prison. Journal of Clinical Psychology, 61(6), 713–724. https://doi.org/10.1002/jclp. 20105/.
- Thompson, E. H., & Pleck, J. H. (1986). The structure of male role norms. American Behavioral Scientist, 29, 531–543. https://doi.org/10.1177/000276486029005003/.
- Waling, A. (2023). Inoculate Boys Against Toxic Masculinity: Exploring Discourses of Men and Masculinity in #Metoo Commentaries. The Journal of Men’s Studies, 31(1), 130-156. https://doi.org/10.1177/10608265221092044/.
- Wong, Y. J., Ho, M.-H. R., Wang, S.-Y., & Miller, I. S. (2017). Meta-analyses of the relationship between conformity to masculine norms and mental health-related outcomes. Journal of Counseling Psychology, 64(1), 80–93. https://doi.org/10.1037/cou0000176/.