Syndrom oszusta – czym jest i jak sobie z nim poradzić?

Spis treści

1. Syndrom oszusta – co powinieneś o nim wiedzieć?
2. Przyczyny rozwoju syndromu oszusta
3. Jak poradzić sobie z syndromem oszusta?
4. Praktyczne kroki do przezwyciężenia lęku przed niepowodzeniem

Syndrom oszusta – co powinieneś o nim wiedzieć?

Syndrom oszusta czasami nazywany jest również syndromem impostora (z ang. "impostor syndrome"). Pierwsze badanie opisujące to zjawisko zostało opublikowane w 1978 r. Autorzy opisali zjawisko, w którym osoby doświadczały "wewnętrznego poczucia intelektualnej fałszywości". W praktyce przekładało się to na brak wiary we własne umiejętności oraz wiedzę – mimo obiektywnych dowodów potwierdzających dobre wyniki. Osiągnięte sukcesy były w ich ocenie efektem przypadku lub szczęścia. Badani czuli, że oszukali w ten sposób innych, którzy doceniali ich poprzez wypracowane efekty.

Jednym z charakterystycznych mechanizmów syndromu oszusta jest postrzeganie inteligencji jako niezmiennej cechy, która nie może być w żadnym stopniu rozwijana. Prowadzi to do przekonania, że inteligentne osoby muszą zawsze radzić sobie dobrze, a przy tym nie popełniają błędów. Syndrom oszusta zwiększa ryzyko wypalenia zawodowego.

Przyczyny rozwoju syndromu oszusta

Jednymi z najczęściej przywoływanych przyczyn, które zwiększają prawdopodobieństwo występowania syndromu oszusta, są:

• nieadaptacyjny perfekcjonizm,
• niska samoocena,
• lęk przed porażką.

Wpływ mają także zniekształcenia poznawcze, skupione wokół przekonań takich jak unieważnianie pozytywnych informacji zwrotnych czy nadmierne przypisywanie znaczenie porażkom.

Badania wykazują jednak pewne różnice w zależności od przynależności do określonej grupy zawodowej. Wśród lekarzy i lekarzy-stażystów częściej spotyka się osoby z syndromem oszusta. Jest to związane z niską samooceną oraz pracą w ramach instytucjonalnych warunków. Kobiety doświadczają syndromu oszusta częściej niż mężczyźni. Za to wśród pracowników uczelni i naukowców większe znaczenie ma charakter środowiska społecznego, z jakiego pochodzi dana osoba.

Jak poradzić sobie z syndromem oszusta?

Jeśli doświadczasz trudności i dostrzegasz u siebie objawy syndromu oszusta, możesz spróbować kilku technik, które pomagają poradzić sobie z niechcianymi odczuciami. Pamiętaj o tym, że zawsze możesz skorzystać ze wsparcia psychologa, który udzieli profesjonalnej pomocy.

Przede wszystkim nie zapominaj, że wiele osób doświadcza podobnych trudności – świadomość, że nie jesteś sam/a może przynieść pewnego rodzaju ulgę. Ćwiczenie współczucia dla samego siebie, większej życzliwości oraz uważność na negatywne przekonania związane z samooceną mogą złagodzić niechciane objawy syndromu oszusta.

Warto budować wspierające środowisko pracy, oparte na mentoringu, zaangażowaniu oraz wsparciu ze strony współpracowników. Dodatkowo, wewnętrzna krytyka oraz perfekcjonizm mogą zwiększać nieprzyjemne odczucia, w związku z czym również te przekonania i zachowania powinny zwracać Twoją większą uwagę.

Realizacja wszystkich opisanych strategii może być trudna, dlatego warto stosować poniższe cztery "złote zasady".

Praktyczne kroki do przezwyciężenia lęku przed niepowodzeniem

1. Pamiętaj o swoich osiągnięciach – syndrom oszusta może wiązać się ze znacznym umniejszaniem własnych dokonań. Jeśli wątpisz w to, że są one kwestią Twoich umiejętności, a myślisz, że wynikają wyłącznie ze szczęścia, możesz zastanowić się i wypisać argumenty, które udowadnią, że to efekt odpowiednich kompetencji.
2. Nie porównuj się z innymi – zachowaj właściwe spojrzenie na pracę i osiągnięcia innych osób. Nie znasz ich historii, a tak o wiele łatwiej wpaść w pułapkę bycia gorszym. Pamiętaj o tym, że zawsze znajdzie się ktoś, kto będzie w czymś lepszym od Ciebie, ale także będą osoby, które osiągną mniej.
3. Pochwal się swoimi sukcesami – czasami, przez uwarunkowania społeczne i kulturowe, skromność jest postrzegana jako cnota. Niemniej nie powinna ona nigdy przysłaniać faktów, a mówienie o swoich osiągnięciach nie musi oznaczać przechwalania się. Ciesz się swoimi osiągnięciami i pozwól innym cieszyć się z Tobą.
4. Mów o tym, jak się czujesz – syndrom oszusta jest częstym zjawiskiem. Mówiąc o tym, jak się czujesz, dajesz innym osobom sygnał do tego, żeby wsparły Cię. Wsparcie społeczne jest jednym z najważniejszych czynników ochronnych zdrowia psychicznego.