25 sierpnia 2025
Skład kosmetyków – jak czytać, na co zwracać uwagę, reakcja alergiczna
Kosmetyki towarzyszą nam każdego dnia. Używamy ich do pielęgnacji skóry, włosów, higieny, a także makijażu. Jednak nie każdy produkt będzie odpowiedni dla każdego. Coraz więcej osób doświadcza podrażnień, przesuszeń, a nawet reakcji alergicznych po użyciu kremu, szamponu czy toniku. Dlatego warto wiedzieć, jak czytać skład kosmetyków, czego unikać i jak postępować w przypadku wystąpienia uczulenia.
Spis treści
- Co to jest INCI i jak czytać skład kosmetyku?
- Na co zwracać uwagę przy wyborze kosmetyków?
- Najczęstsze alergeny w kosmetykach
- Jak rozpoznać reakcję alergiczną na kosmetyk?
- Jak sprawdzić, czy kosmetyk Cię uczuli?
Co to jest INCI i jak czytać skład kosmetyku?
Na opakowaniu każdego kosmetyku, zwykle na odwrocie, znajduje się tzw. skład INCI (ang. International Nomenclature of Cosmetic Ingredients). To międzynarodowy system nazewnictwa składników kosmetycznych. Składniki kosmetyków podawane są często w języku łacińskim i wymienione są w kolejności od największego do najmniejszego stężenia, czyli pierwszy składnik stanowi największą część produktu.
Na co zwracać uwagę przy wyborze kosmetyków?
Wybierając kosmetyk, warto dostosować go do typu skóry, wieku i ewentualnych problemów dermatologicznych (np. atopowe zapalenie skóry, trądzik, alergie). Oto, na co szczególnie warto zwrócić uwagę:
1. Unikaj nadmiaru składników zapachowych (Parfum, Fragrance)
Mogą działać drażniąco, zwłaszcza na wrażliwą lub alergiczną skórę. Warto wybierać kosmetyki o zapachu naturalnym. Kosmetyki oznaczone jako „bezzapachowe” nie zawsze są całkowicie wolne od substancji zapachowych. Mogą zawierać tzw. zapachy maskujące, które neutralizują woń innych składników. Takie kosmetyki, mimo braku zapachu, mogą działać drażniąco lub alergizująco, zwłaszcza u osób z wrażliwą skórą.
2. Konserwanty – nie wszystkie są złe
Konserwanty chronią kosmetyk przed bakteriami, przez co możemy ich dłużej używać, ale niektóre (np. parabeny, formaldehyd, fenoksyetanol) mogą wywołać reakcje skórne. Zwykle dobrze tolerowane są np. Sorbic Acid czy Benzoic Acid w niskim stężeniu. Konserwantów i substancji zapachowych szukaj na końcu składu. Zwykle ich stężenia w produkcie są niewielkie, ale mimo to mogą wywoływać podrażnienia.
3. Alkohole – dobry czy zły składnik?
Nie każdy alkohol wysusza skórę. Alcohol Denat czy Isopropyl Alcohol mogą podrażniać, ale Cetyl Alcohol czy Stearyl Alcohol to tzw. alkohole tłuszczowe, które działają nawilżająco i są bezpieczne.
4. Składniki aktywne – szukaj tego, czego potrzebujesz
Składniki aktywne to substancje w kosmetykach, które mają realny wpływ na kondycję skóry – działają celowo i są odpowiedzialne za efekty obiecywane przez producenta. Ich obecność w składzie to kluczowy element przy wyborze produktu, ale ważne jest także ich stężenie oraz miejsce na liście INCI – im wyżej, tym więcej danej substancji w kosmetyku.
Do najczęściej stosowanych i skutecznych składników aktywnych należą:
- kwas hialuronowy (Sodium Hyaluronate) – intensywnie nawilża, wiąże wodę w naskórku, odpowiedni dla każdego typu skóry, również wrażliwej;
- niacynamid (Niacinamide) – witamina B3, reguluje wydzielanie sebum, zmniejsza pory, działa rozjaśniająco i łagodząco;
- retinoidy (Retinol, Retinyl Palmitate, Retinaldehyde) – pochodna witaminy A, wykazuje działanie przeciwstarzeniowe, poprawia strukturę skóry, ale może powodować podrażnienia, szczególnie na początku stosowania;
- witamina C (Ascorbic Acid, Tetrahexyldecyl ascorbate) – silny antyoksydant, rozjaśnia cerę, wspomaga produkcję kolagenu i chroni przed wolnymi rodnikami;
- pantenol (Panthenol) – prowitamina B5, działa kojąco, przyspiesza regenerację skóry, idealna dla skóry podrażnionej;
- kwas salicylowy (Salicylic Acid) – działa złuszczająco i przeciwzapalnie, pomocny przy trądziku i cerze tłustej.
Warto pamiętać, że składniki aktywne mogą wzajemnie się wspierać lub wykluczać, dlatego przy bardziej zaawansowanej pielęgnacji dobrze jest sięgnąć po konsultację z kosmetologiem lub dermatologiem.
5. Kosmetyki "naturalne" – czy zawsze bezpieczne?
Kosmetyki naturalne cieszą się dużą popularnością dzięki swojej „czystej” formule i obecności składników roślinnych, olejków czy ekstraktów. Choć często są dobrze tolerowane przez skórę, mogą być równie uczulające jak syntetyczne. Co więcej, niektóre z nich wykazują fototoksyczność – czyli powodują reakcję skórną pod wpływem słońca. Przykładem są olejki eteryczne z cytryny, bergamotki, limonki czy lawendy, które stosowane na skórę przed ekspozycją na światło UV mogą wywołać zaczerwienienie, przebarwienia, a nawet oparzenia. Naturalne kosmetyki często zawierają także dużą ilość substancji zapachowych pochodzenia roślinnego, które mogą być silnymi alergenami.
6. Komedogenność – zatkane pory
Komedogenność to zdolność substancji do zatykania porów skóry i sprzyjania powstawaniu zaskórników, czyli tzw. "wągrów" lub “kaszki”. Niektóre składniki kosmetyków, zwłaszcza tłuste oleje i silikony, mogą być komedogenne, czyli nasilają trądzik, szczególnie u osób z cerą tłustą lub trądzikową. Komedogenność jest cechą indywidualną – to, co zapycha pory jednej osoby, może być dobrze tolerowane przez inną.
Jeśli masz tendencję do trądziku, szukaj kosmetyków z oznaczeniem "non-comedogenic" lub "nie zatyka porów" i obserwuj reakcję skóry. Przykładowe składniki o wysokiej komedogenności to olej kokosowy (Coconut Oil), Isopropyl Myristate, parafina (Paraffinum), lanolina (Lanolin).
Najczęstsze alergeny w kosmetykach
Nawet małe stężenia niektórych składników mogą powodować reakcje alergiczne lub nadwrażliwość, zwłaszcza u dzieci i osób z cerą atopową lub alergiczną. Do najczęstszych alergenów należą:
- Substancje zapachowe: Limonene, Linalool, Citral, Geraniol, Eugenol, Cinnamal;
- Konserwanty:
- Methylisothiazolinone (MI) i Methylchloroisothiazolinone (MCI) – silne alergeny, zakazane w produktach niewymagających spłukiwania;
- Parabeny (np. Methylparaben, Propylparaben) – rzadziej uczulają, ale bywają kontrowersyjne;
- Phenoxyethanol – łagodniejszy, ale też może wywoływać reakcje;
- Barwniki syntetyczne i naturalne: CI 17200 (Red 33), CI 19140 (Yellow 5) – często spotykane w kolorowych kosmetykach, np. balsamach i szamponach dla dzieci;
- Olejki eteryczne i ekstrakty roślinne: olejek z drzewa herbacianego, lawendowy, miętowy, cytrusowy – mimo naturalnego pochodzenia, to częste alergeny.
Jak rozpoznać reakcję alergiczną na kosmetyk?
Objawy, które mogą sugerować alergię lub nietolerancję mogą pojawić się bezpośrednio po nałożeniu kosmetyku lub nawet po 48-72 godzinach od aplikacji. Najczęstsze dolegliwości to:
- zaczerwienienie, pieczenie, świąd,
- wysypka grudkowa lub krostkowa,
- obrzęk, uczucie ściągnięcia skóry,
- złuszczanie się skóry.
W przypadku silnej reakcji lub podejrzenia alergii najlepiej natychmiast odstawić kosmetyk, przemyć skórę wodą i skonsultować się z dermatologiem. Do czasu wizyty można stosować leki antyhistaminowe i obojętne preparaty nawilżające.
Jak sprawdzić, czy kosmetyk Cię uczuli?
Najlepszym sposobem jest wykonanie testu płatkowego, czyli tzw. próby uczuleniowej:
- Nanieś niewielką ilość kosmetyku na mały obszar skóry (np. za uchem lub na wewnętrznej stronie przedramienia).
- Obserwuj miejsce przez 24–48 godzin.
- Jeśli nie pojawi się podrażnienie, produkt prawdopodobnie jest bezpieczny.
W przypadku osób ze skłonnością do alergii skórnych warto rozważyć testy płatkowe u dermatologa lub alergologa, żeby zidentyfikować konkretny uczulający składnik.
Źródła
- Zegarska B, Rudnicka L, Narbutt J, et al. Dermocosmetics in dermatological practice. Recommendations of the Polish Dermatological Society. Part I. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2023;110(2):121-132. doi:10.5114/dr.2023.127834.
- Marwicka J, Gałuszka A, Kotwica M. Kosmeceutyki. Skład oraz oddziaływanie. Aesth Cosmetol Med. 2021;10(3):135-141. https://doi.org./10.52336/acm.2021.10.3.06
- Szybiak J, Wiechuła D. Skin diseases associated with the cosmetics use. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2013;100(6):392-399. Landau M, Landau SB. Hacking the International Nomenclature of Cosmetic Ingredients List- How to Read Ingredients in Cosmetic Products and What Is Important for a Dermatologist to Know?. Dermatol Clin. 2024;42(1):7-11. doi:10.1016/j.det.2023.06.006
- https://www.labor.com.pl/en/jak-czytac-sklady-kosmetykow-inci-bez-tajemnic/
