Profilaktyk – czym się zajmuje i jaka jest jego rola w ochronie zdrowia?

Spis treści

1. Kim jest profilaktyk?
2. Jak zostać profilaktykiem?
3. Czym zajmuje się profilaktyk?
4. Jak profilaktyk może pomóc społeczeństwu?
5. Profilaktyk jako zawód przyszłości

Kim jest profilaktyk?

Profilaktyk to wykwalifikowany specjalista w dziedzinie zdrowia publicznego, który skupia się na zapobieganiu chorobom oraz promowaniu zdrowego stylu życia​. Jego hasłem przewodnim jest ochrona zdrowia społeczeństwa, zanim będzie trzeba je leczyć.
 

Główne cele pracy profilaktyka to:

• wczesne wykrywanie zagrożeń zdrowotnych,
• edukacja pacjentów i całych społeczności,
• wspieranie pozytywnych zmian w stylu życia,
• tworzenie programów profilaktycznych w szkołach, zakładach pracy i instytucjach publicznych,
• doradzanie pacjentom w zakresie badań profilaktycznych,
• tworzenie materiałów edukacyjnych i informacyjnych wspierających działania w zakresie zapobiegania, wczesnego wykrywania oraz profilaktyki trzeciorzędowej,
• nawiązywanie i utrzymywanie współpracy z instytucjami państwowymi, administracją rządową i lokalną oraz organizacjami pozarządowymi w celu koordynacji działań związanych z profilaktyką i promocją zdrowia, a także z podmiotami zaangażowanymi w edukację zdrowotną społeczeństwa, takimi jak szkoły, organizacje sportowe, NGO czy pracodawcy,
• usuwanie barier w edukacji zdrowotnej – rozpoznawanie przeszkód, które utrudniają przekazywanie wiedzy o zdrowiu oraz stosowanie skutecznych metod komunikacji i nauczania w pracy z różnymi grupami społecznymi,
• bezpieczeństwo danych – wprowadzanie procedur chroniących dane osobowe pacjentów w placówkach ochrony zdrowia,
• analiza finansowa w ochronie zdrowia – ocenianie sytuacji finansowej placówek medycznych i przygotowywanie dla nich biznesplanów.

Jak zostać profilaktykiem?

Aby pracować jako profilaktyk, trzeba spełnić określone wymagania​:

• ukończyć studia wyższe w zakresie zdrowia publicznego (co najmniej licencjackie),
• uzyskać wpis do Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego,
• zdobyć praktyczną wiedzę z zakresu edukacji zdrowotnej, analizy czynników ryzyka oraz projektowania programów zdrowotnych.

W Polsce jest już ponad 11 tysięcy absolwentów zdrowia publicznego​, którzy mogą pełnić tę rolę.

Czym zajmuje się profilaktyk?

Rola profilaktyka jest szeroka i obejmuje działania zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym.

Głównymi zadaniami profilaktyka są:

• ocena sytuacji zdrowotnej populacji – analiza danych demograficznych i epidemiologicznych;
• identyfikacja czynników ryzyka – takich jak otyłość, palenie, brak ruchu, stres;
• planowanie i realizacja programów profilaktycznych – od promocji zdrowego stylu życia po programy badań przesiewowych;
• tworzenie materiałów edukacyjnych – broszury, kampanie medialne, szkolenia;
• współpraca z instytucjami – szkołami, pracodawcami, organizacjami pozarządowymi;
• wspieranie zmian stylu życia – indywidualne doradztwo, coaching zdrowotny;
• prowadzenie analiz statystycznych – ocena skuteczności podejmowanych działań;
• wdrażanie systemów bezpieczeństwa danych w ochronie zdrowia.

Jak profilaktyk może pomóc społeczeństwu?

Dzięki swojej pracy profilaktyk:

• zmniejsza liczbę zachorowań na choroby przewlekłe,
• obniża koszty leczenia i odciąża służbę zdrowia,
• wydłuża średnią długość życia w zdrowiu,
• uczy społeczeństwo świadomych i zdrowych wyborów,
• zmniejsza nierówności zdrowotne między różnymi grupami społecznymi​.

Działania profilaktyczne przynoszą też konkretne oszczędności. Według danych OECD z 2024 roku każda złotówka wydana na profilaktykę zwraca się wielokrotnie w postaci niższych kosztów leczenia​.

Profilaktyk jako zawód przyszłości

Jak podkreślają eksperci ochrony zdrowia, współczesne systemy opieki zdrowotnej powinny stopniowo odchodzić od modelu skoncentrowanego wyłącznie na leczeniu, a zamiast tego kłaść coraz większy nacisk na działania zapobiegawcze. Profilaktyka uznawana jest za najskuteczniejszą i zarazem najbardziej opłacalne narzędzie w walce z rosnącą liczbą chorób cywilizacyjnych. Ważne jest jednak, aby nie ograniczać się do doraźnych akcji, ponieważ skuteczność profilaktyki zależy od jej systematycznego wdrażania.

Równie istotna jest edukacja zdrowotna, która powinna towarzyszyć człowiekowi już od najmłodszych lat. Począwszy od przedszkola, poprzez szkołę, aż po uczelnie wyższe.

Właśnie tu wkracza profilaktyk – jako nowoczesny zawód, który łączy wiedzę medyczną, społeczną i edukacyjną. To osoba, której głównym zadaniem jest pokazanie pacjentowi, w jaki sposób może dbać o swoje zdrowie. Wspiera on pracę lekarzy i pielęgniarek, którzy często przez nadmiar obowiązków nie mają czasu na edukację zdrowotną pacjenta.