23 grudnia 2025

Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne – co to takiego i kogo dotyczy?

Doktor nauk o zdrowiu
4 min.
Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne to system, który zapewnia prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne – co to takiego i kogo dotyczy?

Spis treści

  1. Na czym polega obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne?
  2. Ubezpieczenie zdrowotne – co wchodzi w jego skład?
  3. Kogo dotyczy obowiązek posiadania ubezpieczenia zdrowotnego?
  4. Jak zgłosić się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego?
  5. Kogo możesz zgłosić do ubezpieczenia jako członka rodziny?
  6. Wsteczne zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego – czy jest możliwe?

 

Na czym polega obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne?

Głównym celem jest zapewnienie ubezpieczonym dostępu do publicznej opieki zdrowotnej, która obejmuje m.in. wizyty lekarskie, badania diagnostyczne, hospitalizację i rehabilitację. Płatnikiem w przypadku tego typu świadczeń jest Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).

Obowiązek ubezpieczenia dotyczy większości osób w Polsce, np. pracowników, osób prowadzących działalność gospodarczą, emerytów, rencistów, uczniów, studentów oraz zarejestrowanych bezrobotnych. Składka jest pobierana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a następnie przekazywana do Narodowego Funduszu Zdrowia.

 

Ubezpieczenie zdrowotne – co wchodzi w jego skład?

Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne obejmuje:

  • wizyty u lekarza pierwszego kontaktu i specjalistów;
  • badania diagnostyczne (np. USG, badania krwi);
  • hospitalizacje (operacje, zabiegi);
  • rehabilitacje (np. sanatorium);
  • dostęp do ambulatoriów i SOR-u.
     

Obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne nie obejmuje wypłaty zasiłków chorobowych i macierzyńskich. Są one finansowane z odrębnego ubezpieczenia chorobowego. 

 

Kogo dotyczy obowiązek posiadania ubezpieczenia zdrowotnego?

Obowiązek posiadania i opłacania ubezpieczenia zdrowotnego dotyczy:

  • pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,
  • zleceniobiorców (osób zatrudnionych na umowę zlecenie),
  • osób prowadzących działalność gospodarczą,
  • dzieci,
  • uczniów,
  • studentów,
  • emerytów i rencistów,
  • zarejestrowanych bezrobotnych.

Składkę zdrowotną opłacają też pracodawcy, którzy w ten sposób finansują opiekę zdrowotną swoich pracowników. Chyba że pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym przez okres dłuższy niż 30 dni — wtedy, zgodnie z art. 174 Kodeksu pracy, stosunek pracy ulega zawieszeniu, a pracownik traci w ZUS ubezpieczenie zdrowotne, społeczne i emerytalne.

 

Jak zgłosić się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego?

Do ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza Cię płatnik Twojej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Płatnikiem składki może być np.:

  • pracodawca – w przypadku pracownika,
  • szkoła – w przypadku ucznia,
  • urząd pracy – w przypadku bezrobotnego.
     

Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą, musisz zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego samodzielnie.


Jeżeli członkowie Twojej rodziny nie mają własnego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego – masz obowiązek ich zgłosić. W tym celu poinformuj o tym płatnika (np. swojego pracodawcę) w terminie 7 dni od zaistnienia okoliczności, które spowodowały konieczność takiego zgłoszenia (np. gdy Twój małżonek straci pracę).
 

Uwaga!

Za niepoinformowanie pracodawcy o konieczności zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego lub wyrejestrowania z niego członka rodziny grozi kara grzywny.

 

Kogo możesz zgłosić do ubezpieczenia jako członka rodziny?

  • Dziecko (własne, małżonka, przysposobione, wnuk, dziecko, dla którego ustanowiono opiekę, dziecko w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka):​
  • bez ograniczenia wieku – jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub inne traktowane na równi);
  • do ukończenia 18. roku życia – jeśli nie kontynuuje nauki;
  • do ukończenia 26. roku życia – jeśli kontynuuje naukę (po ukończeniu 26. roku życia, jeżeli nie jest ubezpieczone z żadnego innego tytułu, powinno powiadomić szkołę lub uczelnię, która będzie zobowiązana zgłosić je do ubezpieczenia).
  • Małżonka (męża, żonę).
  • Wstępnych, którzy pozostają z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym (rodzice, dziadkowie).

Dziadkowie mogą zgłosić wnuka do ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli jego rodzice nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu lub nie są uprawnieni do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie:

  • przepisów o koordynacji z tytułu wykonywania pracy,
  • pracy na własny rachunek,
  • ubezpieczenia dobrowolnego.

 

Wsteczne zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego – czy jest możliwe?

Jeżeli nie jesteś zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego, chociaż masz do tego prawo i skorzystałeś ze świadczeń opieki zdrowotnej – możesz zostać do niego zgłoszony wstecznie.

Możesz się wstecznie zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego:

  • przez 30 dni od skorzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej,
  • przez 30 dni od momentu, gdy Narodowy Fundusz Zdrowia powiadomi Cię, że rozpoczął dochodzenie od Ciebie kosztów tych świadczeń.
  1. Jeśli w tym czasie zgłosisz się wstecznie do ubezpieczenia, nie poniesiesz kosztów leczenia.
  2. Jeśli straciłeś prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, ponieważ utraciłeś tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeniem zdrowotnym, a nadal chcesz z nich korzystać, możesz ubezpieczyć się dobrowolnie.

Źródła

  1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1373 z późn. zm.).
  2. ZUS.pl: Ubezpieczenie członków rodziny, [online], [dostęp: 05.12.2025].
Zamknij