Spis treści:
1. Prokrastynacja – czym jest?
2. Rodzaje prokrastynacji.
3. Skąd się bierze prokrastynacja?
4. Jak dużo ludzi prokrastrynuje?
5. Jak radzić sobie z prokrastynacją?
Prokrastynacja pochodzi od łacińskiego słowa procrastinatus, które można rozumieć dosłownie jako „odkładać na następny dzień”. Obecnie istnieje wiele różnych definicji. Jedna z szerszych jej odmian tłumaczy prokrastynację jako odkładanie rzeczy na później, co wiąże się z unikaniem wykonywania obowiązków czy podejmowania decyzji. Czylisą to wszystkie działania, dzięki którym można w pełni oddać się słynnemu zwrotowi „zrobię to jutro”.
Należy przy tym podkreślić, że unikanie może dotyczyć różnych obszarów życia, takich jak codzienne obowiązki domowe, zadania w pracy, szkole, uczelni czy nawet odkładanie ważnych rozmów. Choć o prokrastynacji mówi się coraz więcej, jest znana od czasów starożytnych, a psychologowie badają ją od lat 80. XX wieku.
Badacze nie są zgodni w wyróżnieniu jednego modelu prokrastynacji. Jedna z klasycznych teorii wyróżnia trzy podtypy prokrastynacji:
- typ unikający – zwlekanie z wykonaniem zadań wynika z chęci uniknięcia nielubianych czynności lub z powodu lęku przed porażką;
- typ decyzyjny – sytuacje, w których należy podjąć decyzję są zbyt stresujące ewentualnie dana osoba tłumaczy brak zdecydowanie niewystraczającymi umiejętnościami i czasem;
- typ związany z poszukiwaniem pobudzenia – osoba może doświadczyć estymacji i przyjemności wynikającej ze świadomości ograniczonego czasu na wykonanie swoich zadań.
Prokrastynacja jest zjawiskiem złożonym – obejmuje zarówno czynniki poznawcze, behawioralne, emocjonalne czy także zarządzanie czasem. Do tej pory nie wyjaśniono całkowicie jej mechanizmów działania. Jedną z popularniejszych teorii tłumaczących powstanie prokrastynacji, wyróżnia związek samokontroli oraz zaangażowania się w odpowiednim czasie. Dana osoba wie, że mimo braku natychmiastowej nagrody jaką jest odczuwania ulga po przełożeniu „na jutro” danego zadania, nie jest tak satysfakcjonująca jak faktyczne jego wykonanie. W perspektywie psychologii klinicznej prokrastynacja jest łączona ze stylami radzenia sobie z lękiem oraz nieracjonalnymi przekonaniami.
Prokrastynacja jest powszechna i dotyczy osób we wszystkich grupach wiekowych. W zależności od przeprowadzonych badań, szacuje się jej rozpowszechnienie na około 15-25% w populacji. Warto podkreślić, że odsetek ten jest dużo wyższy w przypadku uczniów i studentów wynosi on od 50% do 95%. Do tej pory nie przedstawiono wystarczających badań ukazujących istotnych różnic międzypłciowych.
Mimo powszechności odkładania obowiązków na kiedy indziej, każdy może ćwiczyć swój umysł, aby pokonać prokrastynację. Metaanaliza badań wykazała cztery główne typy interwencji:
- trening umiejętności samoregulacji – skupia się na nauczeniu technik samoregulacyjnych takich jak: ćwiczenie uwagi, czujności, motywacji, woli i emocji. Dodatkowo poprzez wzmocnienie samoregulacji dana osoba uczy się lepiej zarządzać swoim czasem;
- terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – skupia się na zmianie wyuczonych schematów zachowania na poziomie poznawczym i behawioralnym;
- interwencje skupione na zasobach – psycholog we współpracy z daną osobą wspólnie ustala zasoby i mocne strony, które mogą być wykorzystane do ograniczenia prokrastynowania;
- inne podejście terapeutyczne – obejmuje inne nurty niż CBT, czyli np. terapię koherencji.
Spośród wyżej opisanych technik najbardziej skuteczną metodą zwalczania prokrastynacji jest podejście w nurcie poznawczo-behawioralnym. Warto również samemu podejmować różne działania zmierzające do ograniczenia prokrastynowania. Skuteczne zarządzanie swoim czasem oraz warsztat skutecznego planowania to proste rozwiązania, dzięki którym motto „zrobię to jutro” zmieni się w „zrobiłem to dziś”.
Źródła
Ferrari, J. R., Diaz-Morales, J. F. (2007). Perceptions of self-concept and self-presentation by procrastinators: Further evidence. The Spanish journal of psychology, 10(1), 91-96.
Ferrari, J. R., Johnson, J. L., McCown, W. G. (1995). Procrastination and task avoidance: Theory, research, and treatment. Nowy Jork: Springer Science + Business Media.
Nguyen, B., Steel, P., Ferrari, J. R. (2013). Procrastination's impact in the workplace and the workplace's impact on procrastination. International Journal of Selection and Assessment, 21(4), 388-399.
Steel, P., Klingsieck, K. (2015). Procrastination. W: J. D. Wright (red.), The international encyclopedia of the social & behavioral sciences (s. 73-78). Oxford: Elsevier.
van Eerde, Wendelien; Klingsieck, Katrin B. (2018). Overcoming procrastination? A meta-analysis of intervention studies. Educational Research Review, 25, 73–85. doi:10.1016/j.edurev.2018.09.002
Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej. Celem materiału jest promocja zdrowia i profilaktyki chorób. Pamiętaj, że proces leczenia powinien być dostosowywany do indywidualnej sytuacji pacjenta. Jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy, skonsultuj je z lekarzem.
