07 kwietnia 2023
Choroba Parkinsona – przyczyny, objawy, leczenie
Choroba Parkinsona to choroba ośrodkowego układu nerwowego, spowodowana zmianami w istocie czarnej mózgu. W wyniku zmian dochodzi do zmniejszenia produkcji dopaminy, która jest jednym z przekaźników sygnałów nerwowych. Komórki istoty czarnej są odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowego napięcia mięśni szkieletowych, a co za tym idzie za prawidłowe poruszanie się.
Spis treści:
Choroba Parkinsona – przyczyny
W etiologii choroby Parkinsona istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Jak dotąd nie zidentyfikowano jednoznacznie przyczyn występowania choroby. W wyniku wieloletnich badań udało się zidentyfikować niektóre geny biorące udział w rozwoju tego schorzenia. Uważa się również, że kontakt z niektórymi szkodliwymi substancjami może prowadzić do rozwoju choroby Parkinsona.
Choroba Parkinsona – objawy
Choroba może rozwijać się przez wiele lat, na początku nie dając żadnych charakterystycznych objawów. Dopiero w zaawansowanym stadium choroby nasilają się charakterystyczne objawy ruchowe.
Najczęstsze zaburzenia w przebiegu choroby Parkinsona, dotyczące układu ruchowego, to:
- drżenie spoczynkowe, które zazwyczaj w początkowej fazie choroby dotyczy jednej kończyny górnej. Rzadziej dotyczy kończyn dolnych i okolic ust. Drżenie rąk w przebiegu choroby Parkinsona często przyjmuje charakterystyczną formę ocierania kciuka o palec wskazujący.
- zwiększone napięcie mięśni poprzecznie prążkowanych (hipertonia) związana z ograniczeniem ruchowym i bólem. Sztywność mięśni mimicznych sprawia, że twarz przybiera charakterystyczny wyraz, tak zwany maskowaty.
- spowolnienie ruchowe (bradykinezja) oraz problemy z inicjacją ruchów. Dotyczy wielu grup mięśniowych, w tym wpływa na spowolnienie chodu, czy mowy.
- zaburzenia postawy i trudności w utrzymaniu równowagi. Objawy te dodatkowo utrudniają poruszanie się. W trakcie chodu chorzy stawiają drobne kroki i nie utrzymują równowagi, balansując ramionami, co zwiększa ryzyko upadków i w rezultacie urazów.
W przebiegu choroby pojawiają się objawy, które nie są bezpośrednio związane z układem ruchowym, takie jak:
- zaburzenia węchu, które mogą pojawić się dużo wcześniej niż objawy ruchowe,
- zaburzenia snu, które mogą pojawić się dużo wcześniej niż objawy ruchowe,
- obniżony nastrój, depresja, halucynacje,
- problemy z pamięcią, otępienie,
- nadmierne pocenie się,
- niewyraźna mowa,
- zaparcia,
- problemy z oddawaniem moczu,
- zaburzenia funkcji seksualnych,
- ślinotok,
- łojotok.
Choroba Parkinsona – stadia choroby
Choroba Parkinsona jest schorzeniem postępującym. Pierwsze, charakterystyczne objawy występują zazwyczaj, gdy dojdzie do zniszczenia ponad połowy neuronów istoty czarnej.
Chorobę można podzielić na 4 stadia:
- Początkowa faza choroby czyli okres prodromalny. Na tym etapie nie występują jeszcze charakterystyczne zaburzenia ruchowe i z tego powodu diagnoza stawiana jest niezwykle rzadko. U chorych mogą występować zaburzenia węchu, problemy ze snem, zaparcia oraz zaburzenia nastroju.
- Okres ruchowy wczesny, podczas którego najczęściej pojawiają się objawy ruchowe i stawiana jest diagnoza choroby Parkinsona. Okres choroby trwa zwykle do 5 lat i charakteryzuje się stosunkowo dobrą odpowiedzią na leczenie.
- Okres zaawansowany związany z pogłębianiem się zaburzeń ruchowych i gorszą odpowiedzią na leczenie. Postępująca degeneracja neuronów sprawia, że objawy ruchowe nasilają się. Pojawiają się ruchy dodatkowe i skurcze mięśni. Problemy z równowagą sprzyjające upadkom i w ich następstwie urazom.
- Okres mocno nasilonych objawów wiąże się z największym zaawansowaniem objawów choroby Parkinsona. Na tym etapie zaburzenia ruchowe i sztywność mięśniowa w znaczny sposób ograniczają samodzielne funkcjonowanie pacjenta.
Choroba Parkinsona - diagnostyka
W początkowej fazie choroby objawy nie są specyficzne, przez to diagnostyka jest znacznie utrudniona. W pierwszej kolejności należy skonsultować się z neurologiem, który przeprowadzi rozbudowany wywiad medyczny i zleci badania, takie jak:
- diagnostyka obrazowa głowy (rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa),
- test polegający na podaniu leku Lewodopy,
- testy neurologiczne.
Choroba Parkinsona – leczenie
Leczenie choroby Parkinsona jest leczeniem farmakologicznym, objawowym tzn. łagodzi objawy choroby i zapewnia choremu jak najwyższą jakość życia w chorobie. Jak dotąd leczenie przyczynowe, pozwalające na zahamowanie utraty neuronów dopaminergicznych i ich odbudowę nie jest znane.
Farmakoterapia w przebiegu choroby Parkinsona powinna zostać zastosowana jak najwcześniej. Niestety odpowiednie dopasowanie dawek leków jest bardzo trudne i wiąże się z koniecznością stopniowego zwiększania dawek i występowania działań niepożądanych.
Leczenie farmakologiczne
- Lewodopa czyli prekursor dopaminy. Uważana za najskuteczniejszy środek farmakologiczny w leczeniu choroby Parkinsona, lecz po pewnym czasie jego działanie słabnie i pojawia się konieczność zwiększania dawki.
- Agoniści dopaminy, których działanie polega na pobudzaniu receptorów dopaminowych. Wiąże się to z mniejszym ryzykiem dyskinez (czyli nieskoordynowanych, nagłych ruchów obejmujących głównie kończyny oraz głowę, występujących niezależnie od woli chorego). Charakteryzuje się też dłuższym czasem działania w porównaniu do lewodopy.
- Leki ograniczające rozkład lewodopy, których zadaniem jest spowolnienie rozkładu lewodopy i przez to wydłużenie czasu jej działania.
- Amantadyna, która znalazła zastosowanie w zwalczaniu dyskinez.
- Cholinolityki, które są użyteczne w przypadku drżenia parkinsonowskiego. Ze względu na znaczne ryzyko działań niepożądanych, są obecnie coraz rzadziej stosowane.
Należy pamiętać, że farmakoterapia w chorobie Parkinsona powinna być prowadzona pod opieką lekarza neurologa!
Leczenie chirurgiczne
Leczenie chirurgiczne stosuje się w przypadku, gdy objawów choroby przez dłuższy czas nie udaje się opanować przy pomocy farmakoterapii. Głęboka stymulacja mózgu (DBS) jest neurochirurgiczną procedurą polegającą na wszczepieniu elektrod do pewnych struktur mózgu. Ich stymulacja powoduje zahamowanie ich aktywności i wpływa na zmniejszenie objawów choroby.
Źródła
- Friedman A., Choroba Parkinsona, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2019.
- Sveinbjornsdottir S., The clinical symptoms of Parkinson's disease, Journal of Neurochemistry, 2016, nr 139, s. 318–324.
- Jankovic J., Parkinson’s disease: clinical features and diagnosis, Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 2008, nr 79, s. 368-376.
- Sławek J., Choroba Parkinsona w pytaniach i odpowiedziach, Item Publishing, Warszawa 2020.