21 czerwca 2024
Badania hormonalne - przebieg, wskazania, godziny pobrania
Hormony to substancje produkowane w organizmie, które w dużej mierze odpowiadają za jego prawidłowe funkcjonowanie. Badania hormonalne wykonywane z krwi obwodowej, umożliwiają diagnostykę wielu chorób i zaburzeń.
Spis treści
1. Wskazania do wykonania badań hormonalnych
2. Czynniki wpływające na wyniki badań hormonalnych
Wskazania do wykonania badań hormonalnych
Zaburzenia hormonalne mogą mieć różne objawy. W szczególności warto rozważyć wykonanie badań hormonalnych w sytuacjach takich jak:
- wahanie nastroju,
- obniżone samopoczucie,
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
- spadek libido,
- zaburzenia miesiączkowania,
- problemy z płodnością,
- spontaniczna laktacja,
- nieregularne, bolesne miesiączki,
- problemy dermatologiczne, trądzik,
- łamliwość paznokci,
- nadmierne owłosienie, wypadanie włosów, hirsutyzm.
Czynniki wpływające na wyniki badań hormonalnych
Hormony wykazują zmienność dobową, dlatego ich badania należy wykonywać w godzinach porannych. Do większości badań hormonalnych nie jest konieczne pozostanie na czczo, jednak są wyjątki np. badanie poziomu prolaktyny. Ważne jest, aby na badanie przyjść wypoczętym, po przespanej nocy. Przed badaniem zaleca się unikać stresu oraz wzmożonej aktywności fizycznej. Przed wejściem do punktu pobrań najlepiej odczekać około 15 min w pozycji siedzącej.
U kobiet niektóre badania hormonalne, w zależności od celu, należy wykonać w określonej fazie cyklu menstruacyjnego. Właśnie dlatego warto skonsultować z lekarzem, aby dostosował czas wykonania badania do indywidualnej sytuacji.
TSH, FT3, FT4
TSH (hormon tyreotropowy) jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową. Pobudza tarczycę do produkcji hormonów FT3(trójjodotyroniny) i FT4(tyroksyny). W przypadku, gdy tarczyca wydziela za mało hormonów, przysadka mózgowa pobudza ją do pracy, wydzielając większe ilości TSH. Badania hormonów tarczycy (TSH, FT3 i FT4) dają lekarzowi pełniejszy obraz funkcjonowania gruczołu i ułatwiają diagnozę.
Wyniki odbiegające od normy mogą prowadzić do niedoczynności lub nadczynności tarczycy.
O czym warto pamiętać?
- Do badań TSH, FT3 i FT4 nie musisz być na czczo;
- Jeśli wykonujesz badania hormonów tarczycy regularnie, należy pobierać je o stałej porze dnia.
- W przypadku stosowania leków regulujących pracę tarczycy, zaleca się, aby przyjąć je dopiero po badaniu krwi.
- Podczas wizyty u lekarza warto poinformować go o innych przyjmowanych lekach i suplementach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wynik badania.
FSH, LH
FSH (hormon folikulotropowy) jest wytwarzany przez przysadkę mózgową. Badanie, sprawdzające jego poziom w organizmie, wykonuje się m.in. w celu diagnostyki zaburzeń miesiączkowania, niepłodności, rozpoznania menopauzy oraz impotencji.
LH (hormon luteotropowy), podobnie jak FSH, jest badaniem wykonywanym w celu poszerzenia diagnostyki w przypadku zaburzeń miesiączkowania, niepłodności, zaburzeń dojrzewania. Jest bardzo ważnym hormonem dla mężczyzn oraz kobiet w kontekście prawidłowych funkcji płciowych. Ponadto może mieć znaczenie w przypadku problemów z trądzikiem, łysieniem lub nadmiernym owłosieniem.
O czym warto pamiętać?
- Jeżeli wykonujesz badania regularnie zadbaj o to, aby udać się na pobranie o stałej porze.
- Jżeli badanie ma służyć monitorowaniu owulacji, poziom FSH oraz LH należy zbadać między 2-5 lub 12-14 dniem cyklu menstruacyjnego. Zależne jest to od celu, w kierunku którego wykonywane są badania, dlatego warto skonsultować czas pobrania z lekarzem.
Prolaktyna
Prolaktyna to bardzo ważny hormon, który pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. W trakcie ciąży jest odpowiedzialna za stymulację gruczołu piersiowego, a po porodzie za laktację. Charakterystycznym objawem zaburzonej ilości prolaktyny w organizmie jest pojawienie się mlekotoku zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, które nie były w ciąży. Innymi symptomami dotyczącymi układu rozrodczego są nieregularne cykle miesiączkowe, cykle bezowulacyjne, spadek libido, niepłodność.
Wyrzut prolaktyny następuje w sytuacjach stresowych, podczas wysiłku fizycznego, snu, po spożyciu posiłku oraz stosunku płciowym.
O czym warto pamiętać?
- Badanie należy wykonać w godzinach porannych, na czczo, a jeżeli ma służyć monitorowaniu owulacji, między 2-5 lub 12-14 dniem cyklu menstruacyjnego.
- Na dzień przed badaniem należy unikać sytuacji stresowych, wysiłku fizycznego oraz stosunku płciowego.
W przypadku wysokich wartości prolaktyny, w celu poszerzenie diagnostyki, lekarz może zalecić wykonanie próby z Metoclopramidem. Badanie polega na oznaczeniu poziomu prolaktyny we krwi na czczo, przyjęciu 10 mg Metoclopramidu i ponownym oznaczeniu poziomu hormonu po upływie 60 min. Test z Metoclopramidem może być również 3 punktowe – w tym przypadku krew pobierana jest na czczo, po 60 minutach oraz po 120 min od przyjęcia leku.
Estradiol
Jest hormonem szczególnie ważnym u kobiet. Odpowiada za regulację cyklu menstruacyjnego, płodność, prawidłowy rozwój kobiecych cech płciowych (szczególnie w okresie dojrzewania), wysoki poziom libido, diagnostykę menopauzy, jak również w sposób pośredni np. za kondycję skóry i włosów. U mężczyzn występuje w niewielkich ilościach i wpływa m.in. na ruchliwość plemników.
Poziom estradiolu oznaczany jest również w celu poszerzenia diagnostyki w kierunku nowotworów hormonozależnych.
O czym warto pamiętać? Badanie należy wykonać miedzy 2-5 lub 12-14 dzień cyklu mentruacyjnego (w zależności od celu badania).
Progesteron
Progesteron jest żeńskim hormonem płciowym, szczególnie istotnym w kontekście zapłodnienia i utrzymania ciąży. W trakcie ciąży pobudza gruczoł mlekowy, przygotowując organizm do okresu laktacji. Zbyt niski poziom progesteronu może przyczyniać się do trudności z zajściem w ciążę, ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego lub ciąży pozamacicznej. Zbyt wysoki poziom może natomiast wystąpić w przypadku ciąży mnogiej.
U kobiet, które nie są w ciąży niskie wartości progesteronu mogą przyczyniać się do nieregularnych, bolesnych i krwotocznych miesiączek oraz problemów z zajściem w ciążę. Zbyt wysoki poziom może prowadzić do nowotworu jajników, zespołu policystycznych jajników lub endometriozy.
W niewielkich ilościach występuje również u mężczyzn.
O czym pamiętać? W zależności od celu badania należy ustalić dzień cyklu menstruacyjnego z lekarzem.
Pamiętaj, aby wyniki badań hormonalnych zawsze omówić z lekarzem specjalistą.
Źródła
- Gajewski P., Szczeklik A. Interna Szczeklika 2016/2017. Mały podręcznik. Wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2016
- Jak przygotować się do badań tarczycy? [online], [dostęp 28.02.2024
- mp.pl baza leków Progesteron [online], [dostęp 28.02.2024], https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=683
- Gajewski P., Szczeklik A. Interna Szczeklika 2016/2017. Mały podręcznik. Wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2016
- Goldber J. Prolactin level test. [online] [dostęp 29.02.2024] https://www.healthline.com/health/prolactin#purpose-of-the-test