Spis treści:
1. Trauma HIV.
2. Dobrostan psychologiczny osób z HIV.
3. Wzrost traumatyczny po diagnozie HIV.
4. Rola każdego z nas.
Do zakażenia
HIV dochodzi w wyniku kontaktów seksualnych lub styczności z krwią innych osób. Po zakażeniu pierwsze objawy przypominają mononukleozę zakaźną. Po nich zakażenie przechodzi w fazę bezobjawową, która docelowo przechodzi w pełnoobjawowy nabyty zespół niedoboru odporności –
AIDS. Jest to stan nieuleczalny, który prowadzi do śmierci.
Ze względu na zagrożenia życia, diagnozę zakażenia
HIV często postrzega się jako traumę. Dalsze życie ze świadomością swojego stanu medycznego, przestrzegania zasad leczenia, a także stygmatyzacja społeczna są bardzo silnymi stresorami. Mogą one wywoływać objawy zaburzenia po stresie traumatycznym, popularnie nazywanego PTSD. Mimo, że jest ono kojarzone głównie z traumą doświadczoną przez weteranów wojennych, ofiary wojny i kataklizmów, badania wskazują, że rozwija się ono również u osób z HIV. W zależności od próby, badacze wskazują, że objawy diagnostyczne PTSD zostały spełnione u od 30 do 65% osób z potwierdzonym wirusem HIV.
Dobrostan psychologiczny (well-being) to indywidualne postrzegania swojego szczęścia i satysfakcji z życia. Badanie go w chorobach przewlekłych jest bardzo istotne, ponieważ pozwala lepiej zrozumieć sytuacje chorych oraz dostosować wsparcie we wszystkich obszarach funkcjonowania zgodnie z ich potrzebami. Dotychczasowe badania wykazały kilka istotnych obszarów związanych z dobrostanem u osób z HIV:
- zmienne medyczne i cechy osobowości – dotychczasowe ustalenia wskazują, że czynniki medyczne nie są tak istotne dla dobrostanu jak cechy osobowości i zmienne socjodemograficzne. Aktualny stan zdrowia (np. przebieg leczenia, poziom limfocytów CD4) nie wpływa na dobrostan tak, jak wpływa na niego posiadanie zatrudnienia, wyższe wykształcenie oraz wrodzone cechy osobowości.
- W porównaniu z mężczyznami, kobiety deklarują gorszy poziom dobrostanu. Obecnie badacze nie znają jednak odpowiedzi na pytanie, jakie mechanizmy regulują tę różnicę oraz jak ją zminimalizować.
- Zwiększenie poziomu negatywnych emocji wiąże się z większym ryzykiem pogorszenia się stanu zdrowia (obniżenie ilości limfocytów CD4) oraz większym ryzykiem wejścia w fazę AIDS.
Dotychczasowe badania pozwalają na wysunięcie wniosku, że dobrostan psychologiczny osób zakażonych HIV jest związany w większym stopniu z czynnikami psychospołecznymi niż zmiennymi medycznymi i stanem zdrowia. Uzasadnia to zwiększenie nacisku na pozamedyczne formy wsparcia osób seropozytywnych.
Psychotraumatolodzy oraz psychiatrzy zajmujący się w swojej pracy osobami z doświadczeniami traumy, zauważyli, że część osób doświadczyło pozytywnych zmian w swoim życiu, relacjach i przyjętego spojrzenia na świat w konsekwencji z silnie stresującymi wydarzeniami. Zjawisko to określa się mianem wzrostu potraumatycznego (posttraumatic growth, PTG). Jest to stan, gdy dana osoba doświadcza swoistego rozwoju, który wykracza poza wrócenie do stanu równowagi przed diagnozą. Badacze wskazują, że około 40-50% osób z diagnozą HIV doświadcza pozytywnych zmian będących formą wzrostu potraumatycznego.
Badania nad PTG u osób seropozytywnych ciągle trwają. Potwierdzonymi czynnikami warunkującymi wzrost potraumatyczny są:
- wsparcie społeczne, ze szczególnym znaczeniem wsparcia otrzymywanego, czyli faktycznym wsprciem, które odczuwa subiektywnie dana osoba,
- prężność psychiczna (rezyliencja) – to cecha osobowości opisująca zdolność każdego z nas do dostosowania się do zmieniających warunków, ogólnej odporności oraz regeneracji. Osoby z wysoką prężnością mają większe prawdopodobieństwo rozwinięcia PTG.
Wzrost potraumatyczny oraz dobrostan psychologiczny odgrywają istotną rolę w życiu osób seropozytywnych. Jakość życia zależy bezpośrednio od wysokiego dobrostanu. Dotychczasowe badania pozwalają więc na tworzenie odpowiednich interwencji zmierzających do poprawy codziennego funkcjonowania osób z HIV.
Osoby z HIV wciąż są stygmatyzowane społecznie i dyskryminowane. Często łączy się je ze zmarginalizowanymi grupami jak prostytutki czy osoby korzystające z narkotyków. Mylne wyobrażenie prowadzi do krzywdzenia osób seropozytywnych. Każdy z nas powinien reagować w sytuacji, kiedy jest świadkiem powielania mitów na temat zakażenia HIV czy obrażania osób z diagnozą. Ponadto zmieniając partnera seksualnego, nie wstydźmy się zapytać o badania w kierunku HIV – jest to wyraz troski nie tylko o swoje zdrowie oraz oznaka dojrzałości.
Źródła
Pięta M., & Rzeszutek M. (2022). Trajectories of posttraumatic growth and posttraumatic depreciation: A one-year prospective study among people living with HIV. PLOS ONE 17(9): e0275000. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0275000
Pięta, M., & Rzeszutek, M. (2022). Posttraumatic growth and posttraumatic depreciation: Independent correlates of well-being among people living with HIV. International Journal of Behavioral Medicine. https://doi.org/10.1007/s12529-022-10093-7.
Pięta, M., & Rzeszutek, M. (2021). Posttraumatic growth and well-being among people living with HIV: A systematic review and meta-analysis in recognition of 40 years of HIV/AIDS. Quality of Life Research. Advanced online publication. DOI: 10.1007/s11136-021-02990-3
Rzeszutek, M., & Gruszczyńska, E. (2021). Trajectories of Posttraumatic Growth Following HIV Infection: Does One PTG Pattern Exist? Journal of Happiness Studies. Advanced online publication (DOI: 10.1007/s10902-021-00467-1).
Rzeszutek, M., Gruszczyńska, E., Pięta, M., & Malinowska, P. (2021). HIV/AIDS stigma and psychological well-being after 40 years of HIV/AIDS: a systematic review and meta-analysis. European Journal of Psychotraumatology, 12:1. Advanced online publication: DOI: 10.1080/20008198.2021.1990527.
https://hiv.psychologia.pl/
Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej. Celem materiału jest promocja zdrowia i profilaktyki chorób. Pamiętaj, że proces leczenia powinien być dostosowywany do indywidualnej sytuacji pacjenta. Jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy, skonsultuj je z lekarzem.
