13 lutego 2023
Teoria miłości – czym jest i jak długo trwa zakochanie?
Miłość była postrzegana od wieków jako wyjątkowe uczucie. Już w mitologii greckiej był to jeden z najpopularniejszych motywów. Kolejne stulecia nie odwróciły tego trendu, a sama miłość stanowi główny wątek wielu filmów, piosenek czy powieści. Potocznie wszyscy wiedzą, czym ona jest. Co natomiast mówi o miłości psychologia?
Spis treści:
Teorie miłości
Teoria miłości w psychologii ewolucyjnej
Ewolucyjna teoria miłości zakłada, że miłość wykształciła się w celu większej efektywności w procesie doboru naturalnego. W ujęciu tym ludzie zakochują się, żeby zwiększyć szansę na przedłużenie gatunku.
Trójczynnikowa Teoria Miłości Sternberga
Jedna z najpopularniejszych teorii psychologicznych wyjaśniająca czym jest miłość to teoria psychologa Roberta Sternberga. Zgodnie z nią istnieją trzy główne składniki: namiętność, intymność (bliskość), a także zaangażowanie (zobowiązanie). Mogą one występować w różnych proporcjach, zmieniać się w czasie, a także tworzyć różne układy, które ostatecznie przekładają się na wiele rodzajów miłości.
Namiętność to motywacja i zaangażowanie w relację z partnerem/partnerką. Dodatkowo towarzyszy temu chęć połączenia się z drugą osobą poprzez m. in. silne emocje, pobudzenie, pragnienie bliskości fizycznej czy podniecenie seksualne. Seksualność jest jednym z głównych komponentów namiętności, która sama charakteryzuje się dodatkowo znaczna dynamiką – szybko przechodzi od maksymalnego natężenia do minimum. Badacze wskazują, że okres namiętności przemija po 2 latach trwania związku.
Intymność składa się z wielu pozytywnych uczuć, np. troski o dobro partnera/partnerki, odczuwania szczęścia w obecności drugiej osoby, wzajemne rozumienie się, wspieranie oraz postrzeganie partnera/partnerki jako ważny element własnego życia. Dynamika zmian jest dużo niższa niż w przypadku namiętności. Sam rozwój intymności również następuje powoli – dzieje się to równolegle do bliższego poznawania partnera/pranerki.
Zaangażowanie to świadoma decyzja partnerów o pozostawaniu w danej relacji. Oznacza to ciągłą pracę nad podtrzymaniem związku. Ze względu na świadomą kontrolę, spośród wszystkich trzech składników miłości wyróżnionych przez Sternberga, zaangażowanie jest najbardziej stabilnym składnikiem miłości.
Formy miłości
Sternberg wyróżnił dodatkowo różne formy miłości w oparciu o składniki miłości:
- lubienie, które składa się wyłącznie z bliskości;
- zadurzenie wynika z namiętności;
- pusta miłość to samo zaangażowanie;
- romantyczna miłość to połączenie bliskości i namiętności;
- niedorzeczna miłość to zaangażowanie i namiętność pozbawione bliskości;
- partnerska miłość to efekt zaangażowania i bliskości pozbawionych namiętności;
- miłość doskonała składa się natomiast ze wszystkich komponentów: zaangażowania, bliskości i namiętności.
Jakie są etapy zakochania?
Na podstawie trójczynnikowej teorii miłości można wyróżnić etapy zakochania.
- Faza zakochania – najbardziej widocznym elementem jest namiętność, chociaż intymność i zaangażowanie również się rozwijają.
- Faza romantycznych początków – wiąże się ze wzrostem intymności oraz podjęciem decyzji o dalszym rozwoju związku.
- Związek kompletny – to połączenie wszystkich trzech składników miłości, a także czas najbardziej nasycony emocjami. Końcem tej fazy jest zanik namiętności.
- Związek przyjacielski – często opisywany jest jako wypalona miłość ze względu na brak namiętności. Nie oznacza to, że osoby w takiej fazie związku nie są szczęśliwe. Opierając i budując więź z drugą osobą na fundamentach zaangażowania i intymności, często można wypracować bardzo szczęśliwą relację. Dodatkowo partnerzy w tej fazie mogą próbować pracować nad zwiększeniem namiętności.
- Związek pusty i jego rozpad wiąże się z całkowitą dominacją zaangażowania w relacji. Osoby są ze sobą ze względu na dotychczasową motywację podtrzymania związku. W tej fazie sytuacja, gdy jedna z osób w pustym związku ma okazję stworzyć nowy związek, staje się atrakcyjniejsza niż w poprzednich etapach.
Większość udanych związków wychodzi poza fazę trzecią. Późniejsze etapy trwają dłużej niż początkowe okresy – z wyjątkiem momenty rozpadu związku, który może trwać bardzo krótko. Ze względu na to, że pierwsze trzy fazy w głównej mierze są zasilane namiętnością i jej zmianami, zakochanie, romantyczne początki oraz związek kompletny mają bardzo wysokie prawdopodobieństwo przeminięcia. Wiąże się to z charakterem samej namiętności, której praktycznie nie da się świadomie kontrolować. Powyższe etapy nie zawsze występują w tej kolejności i nie wszystkich mogą być one widoczne. Badacze opisujący je wskazują, że najczęściej tak właśnie wyglądają poszczególne fazy zakochania.
Czy kobiety i mężczyźni kochają tak samo?
Wczesne badania nad kobietami i mężczyznami w obrębie miłości i zakochiwania się wskazywały, że istnieją między nimi różnice. Współczesne badania wskazują jednak na zanikanie tej różnicy wskutek zmian kulturowych i odejścia od podwójnej moralności (bardziej rygorystycznej względem kobiet niż mężczyzn). Obecnie główna odmienność dotyczy oceny atrakcyjności ciała. Dla mężczyzn sam widok kobiecego ciała jest podniecający. Kobiety natomiast nie postrzegają często męskiego ciała jako podniecającego. Badacze różnicę tę tłumaczą kwestiami biologicznymi oraz ewolucyjnymi. Mężczyźni natomiast trudniej odkochują się od kobiet oraz są bardziej skłonni wierzyć we wzorzec miłości romantycznej.
Czy osoby aseksualne mogą kochać?
Tak, osoby aseksualne mogą kochać chociaż nie przejawiają miłości w rozumieniu seksualnym. Brak aktywności seksualnej nie wyklucza ich z kochania innych i budowania trwałych, szczęśliwych relacji.
Źródła
Olesiński, P. (2013). Rozwojowe ujęcie Trójczynnikowej Teorii Miłości Sternberga – trójwarstwowa miłość. Psychologia Rozwojowa, 2.
Wojciszke, B. (2003). Psychologia miłości. Intymność. Namiętność. Zaangażowanie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zeki, S. (2007). The neurobiology of love. FEBS Letters, 581(14), 2575–2579. doi:10.1016/j.febslet.2007.03.094