Choroba Hashimoto – objawy, diagnostyka, leczenie

Spis treści:

Tarczyca
Patogeneza
Przebieg
Objawy
Diagnostyka
Leczenie

Tarczyca

Tarczyca jest gruczołem położonym w przedniej części szyi. Jej kształt często opisuje się jako kształt motyla. Składa się z 3 części: dwóch płatów oraz położonej centralnie węziny. Funkcją tarczycy jest wydzielanie hormonów: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), które regulują pracę organizmu. Wpływają one na wszystkie jego komórki i ich metabolizm. Hormony tarczycy wpływają tym samym na działanie wszystkich układów, a efekty zaburzenia ich wydzielania są zwykle najłatwiej dostrzegalne w zakresie układów: krążenia, nerwowego i pokarmowego.

Patogeneza

Choroba Hashimoto to inaczej przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Termin „autoimmunologiczne” oznacza, że organizm produkuje przeciwciała, które skierowane są przeciwko własnej tarczycy. Aktywują one komórki układu odpornościowego, które niszczą gruczoł tarczowy. Wraz z postępem choroby niszczone jest coraz więcej tkanki tarczycowej, co ostatecznie prowadzi do niewydolności tego gruczołu. Termin „przewlekłe” oznacza, że wszystkie te zmiany następują powoli i choroba rozwija się przez długi czas. 

Osoby z chorobami autoimmunologicznymi są bardziej podatne na rozwój innych tego typu chorób. W związku z tym osoby z chorobą Hashimoto często chorują również na takie choroby jak cukrzyca typu I, celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń rumieniowaty układowy i inne. 

Przebieg

Choroba Hashimoto nie boli. Może przebiegać jako postać zanikowa lub z wolem. W postaci zanikowej przeciwciała stopniowo niszczą tkankę tarczycową i prowadzą do zaniku gruczołu. Brak jest dostrzegalnych zmian w wyglądzie szyi. W postaci z wolem natomiast dochodzi do powiększenia tarczycy, co może być widoczne jako powiększenie obwodu szyi. Obie te postaci zwykle z czasem prowadzą do rozwoju trwałej niedoczynności tarczycy.

Niekiedy może wystąpić nagłe zaostrzenie choroby, które klinicznie objawia się jako powiększenie i tkliwość tarczycy z ogólnymi objawami zapalenia. Mogą wówczas wystąpić objawy nadczynności tarczycy (hashitoxicosis), które spowodowane są nadmiernym uwalnianiem hormonów tarczycy podczas jej niszczenia. Do objawów nadczynności tarczycy należą między innymi:

• utrata masy ciała,
• osłabienie,
• nietolerancja ciepła,
• nadmierne pobudzenie, drażliwość, niepokój,
• trudności w koncentracji,
• drżenia rąk,
• uczucie kołatania serca,
• wzmożona potliwość,
• częste wypróżnienia, biegunka.

Objawy zaostrzenia mijają samoistnie i rozwija się niedoczynność tarczycy. 

Objawy

Pierwszymi objawami, które zwracają uwagę osób z chorobą Hashimoto są objawy niedoczynności tarczycy. Wcześniejszy przebieg choroby (o ile nie występuje zaostrzenie i nadczynność tarczycy) jest bezobjawowy i rzadko udaje się wykryć chorobę na tym etapie. Do objawów niedoczynności tarczycy należą między innymi:

• nadmierna senność i brak energii,
• problemy z koncentracją,
• sucha skóra,
• wypadanie włosów,
• osłabienie i łamliwość paznokci,
• spadek libido,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego,
• zmiana masy ciała (zwykle obserwuje się wzrost masy ciała związany ze spowolnieniem metabolizmu, jednak może również pojawić się chudnięcie, powodowane brakiem apetytu),
• chrypa,
• zaparcia
• ciągłe uczucie chłodu i łatwe marznięcie.

Diagnostyka

W diagnostyce choroby Hashimoto wykonuje się głównie badania laboratoryjne z krwi pacjenta. Należą do nich: 

• Oznaczenie stężenia przeciwciał anty-TPO i anty-Tg – są to autoprzeciwciała skierowane przeciwko własnej tarczycy. Ich poziom w chorobie Hashimoto jest podwyższony. Bardziej swoiste (czyli typowe dla tej choroby) są przeciwciwała anty-TPO.
• Oznaczenie stężenia TSH – jest to hormon produkowany przez przysadkę mózgową, który pobudza tarczycę do uwalniania hormonów. Ponieważ w niewydolności tarczycy w chorobie Hashimoto tkanka tarczycowa jest niszczona i w konsekwencji produkowane jest zbyt mało hormonów, przysadka stale pobudza gruczoł tarczowy. Wiąże się z tym podwyższenie stężenia TSH.
• Oznaczenie stężenia fT3 i fT4 – są to stężenia wolnych hormonów tarczycy w surowicy krwi. W niewydolności gruczołu tarczowego ich poziom jest obniżony.

W rzadko występującym zaostrzeniu z nadczynnością tarczycy stężenie TSH może być obniżone, a fT3 i fT4 podwyższone. Jest to jednak stan przejściowy i w kolejnych badaniach obserwuje się parametry typowe dla niedoczynności (czyli wzrost TSH i spadek stężenia hormonów).

Niekiedy lekarz endokrynolog może zlecić także wykonanie USG tarczycy oraz w przypadku wykrycia zmian w budowie tarczycy (np. guzków) – biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC). Ich wykonanie nie zawsze jest konieczne i często rozpoznanie może być postawione jedynie na podstawie wyników badań laboratoryjnych.

Leczenie

Nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe choroby Hashimoto – oznacza to, że nie da się zatrzymać jej przebiegu ani zapobiec jej rozwinięciu. Nie ma również dowodów na to, aby stosowanie jakichkolwiek diet eliminacyjnych (np. dieta bezglutenowa czy bezlaktozowa) wpływało na przebieg choroby. W związku z tym rozpoznanie samej choroby Hashimoto nie powinno skłaniać do eliminacji z diety produktów zbożowych czy mleka.

Dostępne jest skuteczne leczenie objawowe konsekwencji tej choroby, czyli niedoczynności tarczycy. Polega ono na codziennym przyjmowaniu hormonów tarczycy (lewotyroksyny) w dawkach ustalonych przez lekarza. Wysokość przyjmowanych dawek zależy od indywidualnych cech pacjenta oraz jego stylu życia. Leczenie prowadzone jest do końca życia. Odpowiednio dobrane dawki i prawidłowe przyjmowanie leków umożliwiają prowadzenie przez osobę z chorobą Hashimoto całkowicie normalnego życia, bez odczuwania jakichkolwiek konsekwencji swoje.