Szczepienia dla dorosłych – obowiązkowe i zalecane, bezpłatne i płatne, dawki przypominające

Spis treści

1. Dlaczego warto szczepić dorosłych?
2. Szczepienia obowiązkowe dla dorosłych
3. Szczepienia zalecane dla dorosłych
4. Dawki przypominające szczepień z dzieciństwa
5. Szczepienia przed podróżą – kiedy zgłosić się do lekarza?
6. Kalendarz szczepień dla dorosłych

Dlaczego warto szczepić dorosłych?

Wiele chorób zakaźnych przebiega ciężko u nieuodpornionych dorosłych, a zwłaszcza u osób starszych, których starzejący się układ odpornościowy coraz gorzej radzi sobie z chorobami infekcyjnymi, takimi jak grypa czy COVID-19.
 

Za szczepieniem osób dorosłych przemawiają następujące argumenty:
 

• szczepienia nie zapewniają trwałej odporności, ponieważ niektóre drobnoustroje, a zwłaszcza wirusy, często się zmieniają. Aby zachować skuteczność ochrony, wymagana jest więc ciągła aktualizacja szczepionek, jak ma to miejsce np. w przypadku wirusów grypy czy SARS-CoV-2 (COVID-19);
   
• w części przypadków szczepienia ochronne niestety nie zapewniają odporności na całe życie i zmniejsza się ona z upływem czasu. Wobec tego wskazane są dawki przypominające szczepień, np. co 5-10 lat jak w przypadku szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi;
   
• powszechne choroby wirusowe wieku dziecięcego, np. ospa wietrzna czy odra, mają znacznie cięższy przebieg u dorosłych i osób starszych niż w przypadku dzieci;
   
• rodzice i dziadkowie mogą stosunkowo łagodnie przechorowywać niektóre infekcje, nie zmienia to jednak faktu, że pozostają źródłem zakażania dla swoich dzieci i wnuków, które jeszcze nie posiadają w pełni skutecznego układu odpornościowego (zwłaszcza u niemowląt);
   
• starzenie się układu odpornościowego skutkuje większą podatnością na choroby infekcyjne i rozwój ich powikłań.

Szczepienia obowiązkowe dla dorosłych

Dorośli powinni znać swój status uodpornienia. Szczepienia, które przyjęli, zapisane są zwykle w książeczce szczepień i/lub dostępne w poradni podstawowej opieki zdrowotnej w tzw. karcie uodpornienia. W książeczce zdrowia może być także informacja o przechorowaniu danej choroby zakaźnej, np. ospy wietrznej czy odry – wówczas szczepienie nie jest wymagane.

Jeżeli mamy trudności z interpretacją zapisów, warto zgłosić się do swojego lekarza, by sprawdzić, jakie szczepienia otrzymaliśmy w przeszłości, czy podano wszystkie wymagane dawki i jeżeli to konieczne, uzupełnić brakujące szczepienia lub podać dawki przypominające.

Polski Program Szczepień Ochronnych na rok 2024 niestety nie przewiduje szczepień obowiązkowych dla ogółu populacji dorosłych. Najpewniej jest to spowodowane dużym obciążeniem finansowym takiego działania. Nie zmienia to jednak faktu, że są one bardzo ważne.
 

• Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne) przewidziane są dla osób dorosłych, które są przed lub po przeszczepieniu narządów, szpiku lub po usunięciu śledziony. Wówczas szczepienia są wykonywane zgodnie ze schematem ustalonym indywidualnie przez lekarza przeprowadzającego badanie kwalifikacyjne w celu wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań. Takim pacjentom przysługują bezpłatne szczepienia przeciwko 10 chorobom zakaźnym, m.in. krztuścowi i pneumokokom.
   
• Dodatkowo obowiązkowi szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) podlegają niektóre grupy osób, które z różnych przyczyn nie otrzymały wcześniej szczepienia. Do grup tych należą: uczniowie/studenci szkół medycznych, osoby wykonujące zawód medyczny, osoby chore na WZW typu C, chorzy z zaawansowaną chorobą nerek i kobiety planujące ciąże.

Szczepienia zalecane dla dorosłych

W kalendarzu szczepień dorosłych zdecydowaną większość stanowią szczepienia zalecane. Szczepienia te, zgodnie z aktami prawnymi, nie są obowiązkowe, ale są rekomendowane przez specjalistów, aby zapewnić dodatkową ochronę przed poszczególnymi chorobami zakaźnymi. Zalecane są zwłaszcza w określonych grupach ryzyka, gdzie zakażenie może mieć szczególnie ciężki przebieg, np. u osób z chorobami przewlekłymi czy wśród seniorów.

Szczepienia te, z nielicznymi wyjątkami, są niestety w całości finansowane przez pacjenta.

Bezpłatne szczepienia zalecane dorosłym

Zgodnie z PSO na rok 2024 do bezpłatnych szczepień zalecanych dla dorosłych zaliczamy szczepienie przeciwko:

• COVID-19 (wirus SARS-CoV-2) – liczba dawek zależy od historii szczepień i aktualnych rekomendacji.

Płatne szczepienia zalecane dorosłym

Z kolei do płatnych (nierefundowanych) szczepień zalecanych dorosłym zaliczamy szczepienia przeciwko:

Dawki przypominające szczepień z dzieciństwa

W przypadku niektórych chorób zakaźnych, takich jak błonica, tężec czy krztusiec, odporność zdobyta poprzez szczepienia spada, wraz z upływem czasu po podaniu ostatniej dawki szczepionki. Z tego powodu, aby utrzymać możliwie jak najlepszą ochronę, wskazane są dawki przypominające, co około 5-10 lat.

Szczepienia przed podróżą – kiedy zgłosić się do lekarza?

Jeżeli planujemy wyjazd zagraniczny, zwłaszcza w rejony tropikalne, warto skonsultować się z lekarzem medycyny podróży. Konsultacja ta pozwala ustalić, czy należy wykonać jakieś dodatkowe szczepienia przeciwko chorobom, które nie występują w Polsce, natomiast są częste w miejscu docelowym naszej podróży, np. dur brzuszny, cholera, żółta gorączka, japońskie zapalenie mózgu.

Pamiętajmy, że szczepionki do rozwoju pełni swojego działania potrzebują zwykle kilku tygodni. Z tego względu warto zaplanować konsultację z lekarzem medycyny podróży na 6-8 tygodni przed planowanym wyjazdem. Podczas wizyty zostanie ustalony optymalny zestaw szczepionek i schemat ich podawania, najlepiej dopasowany do indywidualnych potrzeb podróżnego.

Kalendarz szczepień dla dorosłych