08 grudnia 2022

Energia z puszki - napoje energetyzujące

Dietetyk kliniczny
Życie w pośpiechu, chroniczne zmęczenie oraz próba pogodzenia pracy ze studiami to problemy obecnych czasów. Chcąc nadążyć nad tymi wymaganiami z roku na rok coraz częściej sięgamy po produkty, które mają zapewnić lepszą koncentrację, zniwelować senność i pobudzić do działania. Napoje energetyzujące to częsty gość w diecie studentów, dorosłych i jak wskazują badania niestety również młodzieży szkolnej. Co w sobie kryją i czy są zdrowe, skoro dostęp do nich jest przecież zupełnie nieograniczony?
zmeczony_student

Spis treści

1. Co pije student przez sesją?

2. Co konkretnie „daje kopa”?

3. Otwórzmy puszkę… Pandory 

4. Co zamiast energetyka ze sklepu?

5. PŁYNNA ZIELONA ENERGIA 

 

Co pije student przed sesją?

Nikogo nie dziwi fakt, iż sesja egzaminacyjna to szczególny moment wzrostu spożycia napojów energetyzujących. Około 50% badanych studentów potwierdziło, iż korzysta z tych napojów przynajmniej raz w miesiącu aby zrekompensować niedostateczną ilość snu i pobudzić energię. Z przeprowadzonych ankiet wynika, iż sięgamy po te napoje nie tylko ze względu na działanie pobudzające ale również na smak i modę. Napoje energetyzujące należą do żywności funkcjonalnej co oznacza, iż mają pozytywny wpływ przynajmniej na jedną funkcje organizmu - w tym przypadku mają poprawiać sprawność umysłu. Niestety ze względu na wysoką zawartość substancji aktywnych spożycie ich powinno podlegać kontroli, a etykiety nie dają nam jednoznacznej odpowiedzi co do bezpiecznych ilości ich spożycia. 
 

Co konkretnie „daje kopa”?

Co kryje w sobie słodki i płynny stymulator? Głównymi składnikami energetyków są: kofeina, tauryna, cukier i/ lub substancje słodzące, witaminy z grupy B. Często możemy spotkać dodatek inozytolu, guarany czy też żeń-szenia, które maja potęgować pobudzające działanie napoju. 
 

Kofeina

1 puszka napoju energetyzującego dostarcza ok 70 mg kofeiny - to odpowiednik około 1,5 porcji kawy parzonej lub 1 porcji kawy rozpuszczalnej. Kofeina wywołuje efekt pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego co objawia się poprawą sprawności umysłowej i opóźnieniem odczuwania zmęczenia. Warto zaznaczyć, iż umiarkowanie spożycie kofeiny pozytywnie wpływa na metabolizm glukozy, sprzyja utracie masy ciała czy tez zmniejsza zapadalności na chorobę Parkinsona i niektóre nowotwory. 
Źródłem kofeiny w naszej diecie są:
  • kawa, 
  • herbata, 
  • kakao
  • yerba mate,
  • napoje typu cola, 
  • suplementy diety,
  • leki. 
Widząc wszechobecność kofeiny, okazuje się ze nie trudno przekroczyć jej bezpieczne spożycie (przyjęcie ponad 500 mg kofeiny daje objawy zatrucia). Nadmierne spożycie kofeiny może przyczyniać się do rozwoju wrzodów żołądka i zaburzeń pracy serca. Pojawia się rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy, niepokój, zaburzenia żołądkowo - jelitowe. Ostateczny wpływ kofeiny na organizm człowieka zależy od dawki, wrażliwości organizmu oraz stanu zdrowia. Dlatego też zasadą jest umiarkowane spożycie tej substancji. 
 

Tauryna

Tauryna to kolejny główny składnik „energetyków”. To właśnie od niego powstała nazwa jednego z najpopularniejszych napojów na świecie - „taurus” to po łacinie byk. To aminokwas, który również działa stymulacja na prace mózgu, ale jednocześnie obniża ciśnienie krwi i wpływa uspokajająco podczas narażenia na stres. Tauryna poprawia funkcje poznawcze ale w dużych ilościach może prowadzić do uszkodzenia struktur mózgu. 
 

Cukier i substancje słodzące 

Spora ilość cukru w napojach energetyzujących, przy jednoczesnym nadmiernym ich spożyciu może przyczyniać się do rozwoju próchnicy, nadwagi oraz narastania insulinooporności co w konsekwencji może doprowadzić do cukrzycy typu II. Butelka o pojemności 500 ml zawiera aż 10 łyżeczek cukru! Odpowiedniki bezcukrowe zawierają w swym składzie najczęściej sztuczne substancje słodzące, których spożycie również powinno podlegać kontroli.
 

Witaminy z grypy B

W napojach energetyzujących witaminy z grupy B mają dodatkowo wspomóc prace mózgu, ciężko jednak jednoznacznie stwierdzić czy przy takiej ilości cukru i kofeiny wystarczająco dobrze się wchłaniają. 
 

Otwórzmy puszkę… Pandory 

Niezwykle powszechne reklamy napojów energetyzujących, które nierzadko wykorzystują wizerunek sportowców przyczyniają się do spożycia tych napojów głównie przez osoby młode. Kojarzymy je jako produkty zdrowe i bezpieczne, podczas gdy ich niekontrolowane, nadmierne spożycie jest często przyczyna wystąpienie pobudzenia psychoruchowego, problemów ze snem,  chorób układu pokarmowego i nerwowego. Nie zapominajmy, że częstym dodatkiem są również substancje konserwujące takie jak sorbinian potasu i benzoesan sodu, które mogą wywołać objawy alergiczne. Energy Drinki są szczególnie niebezpieczne dla dzieci i młodzieży u których spożywanie kofeiny z powodu wypłukiwania wapnia może zakłócić osiągnięcie odpowiedniej gęstości kości. Co ciekawe uważa się, ze kofeina zawarta w tych napojach wykazuje silniejsze działanie na organizm dziecka i wypicie jednej puszki napoju może być porównywalne ze spożyciem nawet 7 filiżanek kawy!
 

Co zamiast energetyka ze sklepu?

Nie da się ukryć, ze napoje energetyzujące są łatwo dostępną i smaczną formą wspomagania pracy neuronów. Nie zawsze jednak bezpieczną i zdrową dlatego też warto przejrzeć lodówkę i szafki kuchenne czy przypadkiem nie mamy w swoich zapasach zdrowych pobudzaczy dla naszego mózgu. Co z naturalnych produktów możemy wykorzystać w czasie intensywnej pracy?
 

1. Matcha

To szczycąca się intensywnym zielonym kolorem, sproszkowana odmiana japońskiej herbaty. Uważana za najbardziej aromatyczną z herbat. Zawiera bardzo duże ilości związków bioaktywnych - m.in. antyoksydantów, kofeiny, teiny i chlorofilu. Trudno brzmiący składnik galusan epigallokatechiny (EGCG) pozytywnie wpływa na funkcje poznawcze i jasność umysłu. Dodatkowo kofeina z napoju matchy uwalnia się stopniowo co niweluje nagłe spadki energii, które są obserwowane po spożyciu popularnych napojów energetyzujących. Warto dodać, iż pozytywne działanie matchy nie kończy się na mózgu. Korzystnie wpływa na układ krążenia, działa przeciwwirusowo i przeciwnowotworowo, opóźnia procesy starzenia oraz zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę. Zastosowanie sproszkowanej herbaty nie ma końca, można z niej przygotować napoje, koktajle, dodać do owsianki, jogurtów i deserów.
 

2. Rozmaryn 

Tak! Szafka kuchenna kryje w sobie niedocenione składniki, które mogą pomóc w czasie sesji i przygotowywania ważnej prezentacji. Niektóre badania potwierdzają, że dodatek rozmarynu do dań, a także jego zapach mogą poprawić procesy zapamiętywania poprzez działanie pobudzające na prace mózgu. Ma on również swoje zastosowanie w opóźnieniu pojawienia się chorób neurodegeneracyjnych - to musi działać!
 

3. Guma do żucia

Dość prosty i łatwy sposób na pobudzenie oraz zwiększenie efektywności przy zadaniach pamięciowych. Badania pokazują, że żucie gumy przez 15 minut w godzinnych odstępach daje podobne działanie na poprawę koncentracji i czujności co wypicie napoju zawierającego kofeinę. To dobra alternatywa dla osób które muszą unikać kawy lub tez powinny ją ograniczać. 
 

4. Odpoczynek

Często szukamy złotego środka, który pomoże odzyskać energię i poprawić efektywność w pracy i szkole, a często rozwiazanie jest bliżej, niż nam się wydaje. Warto pamiętać, ze wypoczęty organizm pracuje dużo sprawniej. Zadbajmy zatem o odpowiednią higienę snu, kilkunastu minutową przerwę na świeżym powietrzu, odpoczynek od komputera, spacer, relaksujący prysznic,  ćwiczenia i…pełnowartościowy posiłek zjedzony w spokoju. To podstawa, która ma zapewnić idealne środowisko do pracy. Bez tego żadne wspomagacze nie będą w stanie dać długotrwałych efektów.
 

PŁYNNA ZIELONA ENERGIA 

Składniki (porcja):
  • Matcha proszek, 1 łyżeczka
  • Banan, 1 sztuka
  • Imbir korzeń, 1cm kawałek
  • Jarmuż, 1 duży liść
  • Woda mineralna, 1 szklanka
  • Pomarańcza, 1 sztuka
 
Korzeń imbiru nie wymaga obierania, w koktajlu nie będzie go czuć, a dzięki temu pozostawimy sporo wartościowych związków. Przed użyciem należy go dobrze umyć i zetrzeć na tarce aby łatwiej go zblendować. Z liści jarmużu należy wyciąć twardą część łodygi. Banana i pomarańczę obrać (uwaga: pozostaw białą część owocu cytrusowego - tzw. albedo - jest bardzo cenne). W kielichu blendera zmiksować wodę ze sproszkowaną zieloną herbatą, owocami, jarmużem i startym imbirem. W razie potrzeby można dodać więcej wody.
Smacznego!

Źródła

1. Farmaceutycznej, K. B. Napoje energetyzujące–współczesne zagrożenie zdrowotne dzieci i młodzieży.
2. Wójtowicz-Chomicz, K., Huk-Wieliczuk, E., Czeczuk, A., Borzęcka, A., Borzęcki, P., & Karwat, I. (2014). Analiza rozpowszechnienia spożywania kofeiny wśród młodzieży akademickiej. Family Medicine & Primary Care Review, (3), 302-304
3. Czernichowski, K. (2019). Globalny rynek napojów energetyzujących. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 63(3), 19-28
4. Pawlas, K., Hołojda, P., & Brust, K. (2017). Ocena spożycia napojów energetycznych oraz ich wpływu na zdrowie człowieka na podstawie badania wśród studentów wrocławskich uczelni. Medycyna Środowiskowa-Environmental Medicine, 2(20), 39-45.
5. Gacek, K. (2018). Wpływ napojów energetycznych na wybrane parametry fizjologiczne układu krążenia.
6. Chmielowska-Marmucka, A., & Śmierciak, N. (2015). Wpływ dopalaczy i innych substancji psychoaktywnych na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Medyczno-psychologiczne i prawne aspekty. Oblicza Przestepczosci-Wyzwania Psychologii Sadowej; Piotrowski, P., Búgelová, T., Wicher, P., Eds, 175-184.
7. Kochman, J., Jakubczyk, K., Antoniewicz, J., Mruk, H., & Janda, K. (2020). Health benefits and chemical composition of matcha green tea: A review. Molecules, 26(1), 85
8. Allen, A. P., & Smith, A. P. (2011). A review of the evidence that chewing gum affects stress, alertness and cognition. Journal of Behavioral and Neuroscience Research, 9(1), 7-23.
9. Hirano, Y., Obata, T., Kashikura, K., Nonaka, H., Tachibana, A., Ikehira, H., & Onozuka, M. (2008). Effects of chewing in working memory processing. Neuroscience Letters, 436(2), 189-192.
10. M. Kohler, A. Pavy, C. Van Den Heuvel The effects of chewing versus caffeine on alertness, cognitive per- formance and cardiac autonomic activity during sleep deprivation. “J. Sleep Res.” 2006, 15: 358-368
11. Lisiecka, J., Androsiuk, J., Perkowski, R., Sokołowski, R., Ciesielska, N., Nowak, K., & Kędziora-Kornatowska, K. (2016). Wpływ suplementów diety na poprawę funkcji poznawczych u osób starszych Effect of dietary supplements for improving cognitive functions in the elderly. PRACE ORYGINALNE/ORIGINAL PAPER, 64.